Theo chân những 'cửu vạn vali' ở cửa khẩu Lào Cai

Chuyện ghi ở cửa khẩu

Trở lại Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai, tôi lần nữa có dịp chứng kiến chuyện muôn màu xung quanh những phận đời sống bám cửa khẩu.

Nếu như vài năm trước, hoạt động mang vác hàng qua biên của cánh "cửu" hoạt động rầm rộ, lộ liễu 2 bên cánh gà quanh các cửa khẩu thì nay mọi thứ đã đi vào quy củ.

Gặp lại Đức "nháy" giữa sảnh chính của ga Lào Cai, lúc này, cậu bạn cũ đã là chủ một doanh nghiệp nhỏ, chuyên kinh doanh tour du lịch qua lại 2 bên biên giới.

Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai mỗi ngày ghi nhận hàng trăm lượt công dân 2 bên qua lại vui chơi, mua sắm. Ảnh: Tân Văn.

Qua lời kể của Đức, trong đầu tôi mường tượng phần nào sự thay đổi trong cách mưu sinh của một bộ phận dân cư vùng biên thời hậu COVID.

Đức "nháy" kể, việc vác hàng qua biên bây giờ không còn lộ liễu như trước. Cảnh từng đoàn cửu vạn chờ hàng để lội bộ qua sông Hồng cũng không còn.

"Nếu đi đường bộ, tất cả phải đi qua Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai. Ông chú ý, người nào mà kèm theo những chiếc vali to hơn người đi lối riêng kia, thì 100% là dân đi hàng đấy, gọi là cửu vạn vali" - Đức khoát tay nói.

Cậu bạn doanh nghiệp kể, để đưa hàng hóa qua lại, "cửu vạn vali" cũng cần giấy thông hành, cũng phải làm thủ tục tại cửa kiểm soát biên phòng, hải quan, chặt chẽ. Chính vì thế, lấy lượng bù chất, mỗi ngày ai đi lại được càng nhiều đợt, đồng nghĩa với việc xách về càng nhiều hàng.

Những chiếc vali khổng lồ quanh Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai.

"Các đầu nậu chủ yếu gom cửu vạn là người dân có hộ khẩu Lào Cai vì giấy thông hành được phép đi lại nhiều lần. Sau đó từ Trung Quốc sẽ chia hàng vào các vali, việc của cửu vạn chỉ là kéo về coi như hành lý cá nhân. Ai đi nhiều hưởng nhiều. Chăm chỉ có khi được tiền triệu mỗi ngày. Và đặc biệt, không vi phạm pháp luật", Đức giải thích.

Bên cạnh đó, từ khi cửa khẩu được mở hoàn toàn, khách du lịch cùng "cửu vạn vali" qua lại nườm nượp, cũng là lúc “cò du lịch” tái xuất hiện. Các đối tượng thường hứa hẹn làm giấy tờ “nhanh”, đưa khách lẻ qua biên giới không cần theo tour, thủ tục đơn giản... để thu phí.

Theo lời các môi giới, cò mồi, nếu tự đi làm giấy thông hành du khách có thể sẽ mất 2 - 3 ngày chờ đợi. Tuy nhiên họ có thể lo được không quá 1 ngày. Các dịch vụ như ghép đoàn, đón, tiễn khách cũng theo đó mà nở rộ.

Có giấy thông hành trong tay, khách lẻ vẫn phải ghép đoàn để đủ điều kiện qua cửa khẩu. Ảnh: Tân Văn.

Để tỏ tường các quy trình, tôi trực tiếp tham gia vào một đoàn du lịch để có thể tận mắt chứng kiến quá trình xuất nhập cảnh tại đây.

Tại cửa xuất cảnh, khi nói muốn được đi du lịch một mình, tôi lập tức bị từ chối với lý do phải đi theo đoàn. Tuy nhiên, việc này sau đó được các "cò" xử lý dễ dàng.

Sau 1 ngày chờ đợi cùng phí dịch vụ 350 nghìn đồng, tôi đã sẵn sàng cho chuyến thông quan và chỉ có giá trị 1 lần. Giấy này khác với giấy thông hành của cư dân biên giới (người có hộ khẩu tại Lào Cai) có bìa màu ghi xám, được đi lại nhiều lần.

Bắt buộc chờ ghép đoàn

PV được ghép đoàn với 4 người khác cùng điểm đến là thị trấn Hà Khẩu (Trung Quốc). Tờ danh sách thể hiện rất cụ thể những yêu cầu như số công văn đã gửi đi cơ quan chức năng 2 phía, tên công ty cung cấp dịch vụ phía Việt Nam, tên công ty tiếp đón phía Trung Quốc, ngày giờ xuất, nhập cảnh...

Danh sách một đoàn du khách chuẩn bị xuất cảnh đi du lịch Trung Quốc. Ảnh: Tân Văn.

Đại diện một công ty du lịch đang kinh doanh tại Lào Cai cho biết: "Hiện tại, chỉ người Lào Cai mới được đi riêng lẻ, khách du lịch bắt buộc phải ghép và giữ nguyên đoàn để xuất nhập cảnh ở cả 2 đầu đi về, đây là lý do khách ngoại tỉnh bây giờ không thể du lịch tự túc".

Thông tin từ đại diện Ban Quản lý Khu kinh tế tỉnh Lào Cai, việc tăng cường quản lý hoạt động xuất nhập cảnh tại Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai giúp ngăn chặn tình trạng công dân dùng giấy thông hành 1 lần để vào Trung Quốc (hoặc ngược lại) rồi bỏ trốn đi các vùng khác cư trú, ở lại làm việc bất hợp pháp.

Một ngày kiếm tiền triệu từ "kéo vali"

Tại Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai còn có một lối đi riêng cho cư dân vùng biên giới. Lối đi này cũng là con đường hằng ngày những chiếc vali có kích thước lớn lăn bánh qua lại.

Mờ sáng, bầu trời vùng biên lớp sương mù còn giăng mỏng, tại khu vực kiểm soát biên phòng, hải quan nằm bên trái cửa xuất, nhập cảnh Cửa khẩu Quốc tế Lào Cai đã ken đặc xe máy của "cửu vạn vali", đi hàng qua lại biên giới.

Tất cả những người này đều có hộ khẩu tại tỉnh Lào Cai. "Trước đây, nếu thuận tiện đi về, mỗi ngày đi cả 8 lượt thì thu nhập khá lắm, có thể được tới cả vài triệu một ngày" - một cửu vạn tên A Tủa vừa nhanh tay gói ghém hàng hóa, vừa nói.

Một nữ cửu vạn kéo theo chiếc vali đi nhận hàng tại thị trấn Hà Khẩu. Ảnh: Tân Văn.

Trước luồng xuất nhập cảnh dành cho cư dân biên giới, một nhà trạm với thường trực 3 - 4 cán bộ hải quan túc trực kiểm soát những chiếc vali khi cửu vạn kéo về.

Theo lịch trình đi lại, những người này thường xuất cảnh vào sáng sớm, tới khoảng 9h sẽ trở lại với những chiếc vali đầy ắp hàng hóa bên trong. Dòng người già, trẻ, đàn ông, đàn bà cứ ken đặc vào nhau chờ qua cửa. Nếu thuận tiện, mỗi người một ngày kéo tới 4 - 5 lượt hàng hóa về Việt Nam.

Trở về Việt Nam, những "cửu vạn vali" lập tức thoăn thoắt tay đóng gói vào từng hộp riêng tùy mặt hàng và dùng xe máy giao đến điểm tập kết cho chủ hàng. Trong đó, chủ yếu là giày dép, túi xách, quần áo và đủ các loại đồ gia dụng "hầm bà lằng" khác.

Với lợi thế về giá cả, mẫu mã, những mặt hàng trên sẽ được bán chủ yếu trên các trang mạng xã hội, và đặc biệt trong các phiên livestream...