Thành phố Hồ Chí Minh: Tàu cá nằm bờ vì tàu một đằng, giấy phép một nẻo

Quy định của giấy phép khai thác mới này khiến ngư dân hành nghề khai thác cá cơm đang vấp phải khó khăn khi ngành nghề khai thác và vùng khai thác đối nghịch nhau khiến ngư dân tiến thoái lưỡng nan.

Tàu khai thác cá cơm của ngư dân vùng ven biển Thành phố Hồ Chí Minh không thể ra khơi vì giấy phép khai thác mới. (Ảnh: Hoàng Nhị/TTXVN).

Nhiều tàu cá tại vùng biển của Thành phố Hồ Chí Minh đã phải nằm bờ hàng loạt vì tàu một đằng, giấy phép một nẻo.

Theo đó, tàu khai thác cá cơm vùng ven bờ thì phải ra vùng khơi đánh bắt; ngược lại, tàu cá đánh bắt vùng khơi lại được cấp chứng nhận an toàn kỹ thuật giới hạn chủ yếu đánh bắt trong vùng lộng.

Nghịch lý này khiến ngư dân tiến thoái lưỡng nan, ra khơi khai thác đúng ngành nghề thì vi phạm vùng đánh bắt.

Tàu cá của ông Nguyễn Đình Ngọc, phường Vũng Tàu, Thành phố Hồ Chí Minh dài 21m, công suất 810 CV nên được cấp giấy phép hoạt động khai thác vùng khơi nhưng giữa tháng 4/2025, khi đi đăng kiểm lại được đơn vị đăng kiểm cấp giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật tàu cá phân vùng hạn chế 2, không được hoạt động quá 50 hải lý tính từ bờ và nơi trú ẩn.

“Tàu cá của tôi được đóng theo Nghị định 67, trước đây, 2 tàu cá được đăng kiểm theo mức hạn chế 1, đánh bắt trong phạm vi 200 hải lý khắp vùng biển Việt Nam. Năm nay, tàu bị hạ xuống mức hạn chế 2 chỉ được đánh bắt trong 50 hải lý trở xuống mà đơn vị đăng kiểm không có văn bản nào giải thích lý do hạ định mức này. Đã xảy ra vài trường hợp tàu cá bị chìm khi đi đánh bắt ở vùng khơi nhưng bảo hiểm từ chối bồi thường vì lý do tàu đi quá vùng biển đảm bảo an toàn kỹ thuật theo giấy đăng kiểm," ông Ngọc cho biết.

Còn ông Võ Hải Sử, ở phường Phước Thắng có một tàu cá hành nghề đánh bắt cá cơm dài trên 15 m, công suất 350 CV. Ông Sử chia sẻ, nếu như giấy phép khai thác cũ của tàu đánh bắt cá cơm của tôi là “Khai thác cá cơm tuyến bờ Bà Rịa-Vũng Tàu và ngoài khơi biển Việt Nam” thì giấy phép khai thác mới nhất được Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư Bà Rịa-Vũng Tàu (trước đây) cấp ghi là nghề chính Lưới vây cá cơm, nhưng vùng khai thác là vùng khơi biển Việt Nam.

Quy định của giấy phép khai thác mới này khiến ngư dân hành nghề khai thác cá cơm đang vấp phải khó khăn khi ngành nghề khai thác và vùng khai thác đối nghịch nhau. Vì đặc điểm của cá cơm chỉ sinh sống trong khu vực ven bờ và đánh bắt theo mùa, trong vòng đời 2 năm con cá sẽ tự chết không thể lớn hơn được như các loài hải sản khác, còn ngoài vùng lộng và vùng khơi thì không có cá cơm. “Với quy định mới này khiến chúng tôi đang gặp vô vàn khó khăn, nguy cơ phải bỏ tàu, bỏ nghề," ông Sử lo lắng chia sẻ.

Ông Trần Đức Hồi, Chủ tịch Nghiệp đoàn khai thác cá cơm Hải Đăng cho hay, nghiệp đoàn hiện có 18 tàu cá hành nghề đánh bắt cá cơm.

Các tàu này đều có chiều dài trên 15m nên giấy phép được cấp lại từ tháng 5/2024 đến nay đều là giấy phép hành nghề lưới vây cá cơm nhưng đánh bắt ở vùng khơi biển Việt Nam. 18 tàu cá này không thể tiếp tục hoạt động với giấy phép được cấp và chỉ có thể nằm bờ. Nếu không đi biển thì ngư dân sẽ bị ảnh hưởng đến kế sinh nhai của hàng trăm lao động.

Cũng theo ông Hồi, từ đầu năm đến nay đã có 9 tàu khai thác cá cơm của Nghiệp đoàn khai thác cá cơm Hải Đăng bị bắt và bị cơ quan chức năng phạt với tổng số tiền là 200 triệu đồng vì vi phạm đánh bắt sai vùng.

Trong số này, 7 tàu mới bị bắt và phạt trong tháng 8/2025. "Chúng tôi mong muốn các cơ quan chức năng xem xét lại việc cấp giấy phép khai thác hải sản cho phù hợp với ngành nghề hoạt động và vùng đánh bắt của nghề khai thác cá cơm của tàu chúng tôi,” ông Trần Đức Hồi kiến nghị.

Ông Nguyễn Văn Tôn, Phó Chủ tịch Hội thủy sản Thành phố Hồ Chí Minh bày tỏ, chúng tôi đã nhận được rất nhiều kiến nghị của ngư dân hành nghề khai thác cá cơm về quy định mới gây khó cho bà con.

Nghề khai thác cá cơm là nghề truyền thống đã xuất hiện từ lâu đời nhưng hiện nay ngư dân lại đang bị “trói chân” bởi các quy định mới ra khiến họ rơi vào cảnh tàu nằm bờ thì phá sản, đi đánh bắt thì bị vi phạm. Chúng tôi kiến nghị với cơ quan chức năng có hướng sửa đổi quy định sao cho phù hợp với nghề đặc thù, bởi lượng cá cơm vùng ven biển Thành phố Hồ Chí Minh rất lớn nếu không khai thác cũng rất lãng phí.

“Chúng tôi mong muốn cơ quan chức năng sớm tìm hướng hỗ trợ pháp lý phù hợp để đảm bảo an sinh cho bà con ngư dân khai thác cá cơm để bà con yên tâm bám biển”, ông Nguyễn Văn Tôn nói.

Ông Nguyễn Bi, Trưởng phòng Khai thác Thủy sản, Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư Bà Rịa-Vũng Tàu (Sở Nông nghiệp và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh) cho biết, từ năm 2024, do thiếu nhân lực, Sở không còn đảm trách đăng kiểm tàu cá. Việc cấp giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật hiện nay do các đơn vị đăng kiểm tư nhân thực hiện.

Theo ông Bi, Chi cục đã nắm bắt được nghịch lý này từ mấy năm trước sau khi có Luật Thủy sản 2017 và cũng đã kiến nghị Cục Thủy sản (nay là Cục Thủy sản và Kiểm ngư, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) thay đổi quy định đăng kiểm tàu cá theo TCVN 7111-2002.

Ghi nhận góp ý của các tỉnh, thành có biển, ngày 26/7/2021, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã ban hành Thông tư 07/2021/TT-BNNPTNT do Thứ trưởng Phùng Đức Tiến ký quy định “Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về phân cấp và đóng tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 12 mét đến dưới 24 mét”, mã số QCVN 02-35:2021/BNNPTNT. Thông tư 07 đã sửa đổi mức hạn chế 2 tăng phạm vi hoạt động của tàu cá từ 50 hải lý theo quy định cũ lên 100 hải lý, mức hạn chế 3 từ 20 hải lý lên 50 hải lý.

Tuy nhiên, trong công văn số 1330/TS-QLTC do Phó Cục trưởng Cục Thủy sản Nhữ Văn Cẩn ký ngày 14/11/2023 hướng dẫn một số nội dung liên quan đến đăng kiểm tàu cá cho các địa phương, Cục Thủy sản lại hướng dẫn các đơn vị đăng kiểm, đối với các tàu cá đóng, cải hoán trước ngày ban hành Thông tư 07 năm 2021 vẫn áp dụng quy định cũ theo TCVN 7111-2002.

Công văn này cũng yêu cầu các đơn vị đăng kiểm bổ sung phạm vi hoạt động của tàu cá theo phân cấp hạn chế 1, 2, 3 trong giấy chứng nhận an toàn kỹ thuật tàu cá (trước đó không ghi).

“Theo hướng dẫn của Công văn 1330/TS-QLTC các đơn vị đăng kiểm mới ghi thêm dòng chữ tàu cá phân cấp theo hạn chế 2 chỉ được hoạt động trong vùng biển không quá 50 hải lý tính từ bờ hoặc nơi trú ẩn. Điều này mâu thuẫn hoàn toàn với quy định tàu cá trên 15m hoạt động vùng khơi theo Luật Thủy sản năm 2017,” ông Nguyễn Bi giải thích.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh, toàn thành phố hiện có hơn 1.000 tàu cá trên 15m đang vướng quy định về đăng kiểm này, khiến cho việc thực hiện quy định chống IUU gặp trở ngại.

Do đó, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã đề nghị Ủy ban Nhân dân thành phố kiến nghị với Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét, sửa đổi quy định tại Thông tư số 07/2021/TT-BNNPTNT ngày 26/7/2021 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) và xem xét bãi bỏ cụm từ “Đối với các tàu đang khai thác đã đóng mới, hoán cải trước ngày QCVN 02-35:2021/BNNPTNT có hiệu lực, việc kiểm tra duy trì cấp tàu áp dụng TCVN 7111:2002”, cần áp dụng quy định hiện hành để phù hợp với quy định đối với tàu cá có chiều dài lớn nhất từ 15m trở lên đã được cấp phép hoạt động tại vùng khơi biển Việt Nam.

Còn kiến nghị của các tàu khai thác cá cơm, phía Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư Bà Rịa-Vũng Tàu cũng đã nhận được nhiều phản ánh của bà con ngư dân có tàu cá trên 15m, công suất 300 - 400 CV trước đây họ hoạt động vùng ven bờ và vùng lộng về bất cập trong giấy phép khai thác mới, khiến bà con trở tay không kịp.

Tuy nhiên, đại diện Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư cũng cho rằng, trong khi chờ ý kiến hướng dẫn từ phía Cục Thủy sản và Kiểm ngư nếu bà con ngư dân khai thác không thực hiện đúng theo quy định của Luật sẽ bị cơ quan chức năng xử phạt, vi phạm nhiều lần sẽ bị tước giấy phép./.