Tận thấy những căn nhà của người xưa giàu nhất ở Bình Dương

Nhà cổ Trần Văn Hổ nằm trên đường Bạch Đằng (phường Phú Cường, thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương), xây dựng năm Canh Dần 1890 với lối kiến trúc của ngôi nhà theo dạng chữ “Đinh”, tổng diện tích xây dựng 200m2. Ngôi nhà cổ xây dựng theo kiểu 3 gian, 2 chái gồm 36 cột tròn, 6 hàng cột tròn từ trước ra sau, mỗi hàng là 6 cột được kê toàn bộ trên đá tảng, nền lát gạch tàu.

Theo lời kể lại của ông Mai Văn Tới (85 tuổi) người quản lý ngôi nhà, trước đây nhà có diện tích rất rộng, bao gồm nhiều hạng mục. Thế nhưng, trải qua hai cuộc chiến tranh một số công trình xung quanh đã bị phá bỏ. Dù vậy đến nay ngôi nhà chính vẫn được bảo toàn gần như nguyên vẹn. Mặt chính ngôi nhà quay về hướng Tây Nam, hướng sông Sài Gòn để hưởng được làn gió mát trong lành quanh năm.

Theo ông Tới, nguyên vật liệu để dựng ngôi nhà đều là những loại gỗ quý như Cẩm lai, Giáng hương, Gõ, Sến, Mật… thể hiện sự sung túc của gia chủ. Từ những song gỗ, đường nét ô vuông đến các mảng phù điêu đều được bố trí đối xứng đến từng chi tiết, tạo nên bề thế trang nghiêm, thể hiện phong cách vương quyền.

Ông Mai Văn Tới cho biết, để xây dựng ngôi nhà, gia chủ đã thuê hơn 300 thợ từ Cố đô Huế vào Bình Dương để xây và kéo dài trong 3 năm liền. Sở dĩ ngôi nhà nằm kế và hướng ra sông Sài Gòn vì chủ nhà là ông chủ của xưởng đóng tàu lớn nhất Bình Dương lúc bấy giờ. Đặc biệt, ngôi nhà không cho phép phụ nữ bước vào dù đó là con hay cháu của gia chủ.

Nhà cổ Trần Công Vàng, nằm phía sau lưng nhà cổ Trần Văn Hổ, xây dựng theo kiến trúc kiểu chữ đinh nghịch trên khu đất 1.333 m2, diện tích nhà 323 m2, hoàn thành năm 1892.

Phần trang trí bên trong ngôi được chạm khắc công phu, từ chân cột đến mái nhà, bàn ghế tủ ghế, trang thờ các khung cửa các ô lồng… hoành phi, liễn, đối, những bức tranh tứ bình, những tấm thủ quyển… tất cả đều chạm trổ, sơn thếp cẩn xà cừ công phu khéo léo, làm cho ngôi nhà tráng lệ mà trang nghiêm.

Phân bố mặt bằng của ngôi nhà gồm nhà trên, nhà có 5 gian hai chái, phần thờ phụng, tiếp khách, các buồng để ở và chứa đồ đạc của cải được ngăn chia rạch ròi. Phần dành để tiếp khách gồm hai lòng căn (tức từ hàng cột thứ hai đến hàng cột thứ tư), nơi đây có đặt bàn ghế để tiếp khách, bao gồm ở gian giữa làm một bàn tròn lớn, mặt bàn lót đá cẩm thạch, trên bàn đặt giá Bát bửu (tám món binh khí cổ), chung quanh bàn có đặt ghế với chạm trổ tinh vi và giàu ý nghĩa tượng trưng.

Nhà dưới là một căn nhà ngang, cất theo lối xuyên trính nhưng đơn giản hơn nhà trên. Nhà ngang dùng để tiếp khách bình thường, là nơi sinh hoạt gia đình, nhà ăn, nhà bếp,… phía trước nhà ngang là nhà xe hướng cửa ra cổng. Sân trước nhà cổ trồng nhiều chậu hoa kiểng, cây kiểng… tôn thêm nét đẹp cổ kính của ngôi nhà.

Nhà cổ Nguyễn Tri Quan tại khu phố 1 (phường Tân An, TP Thủ Dầu Một), xây dựng năm 1890. Nét kiến trúc chữ Khẩu, gồm có 4 căn: nhà thờ, nhà khách nằm song song nhau hướng quay về phía Đông Nam cách nhau một khoảng sân nhỏ; nối nhà khách và nhà thờ là hai căn nhà ngang.

Sân nhỏ vừa là nơi đặt hòn non bộ, cây cảnh, đồng thời tạo ánh sáng cho bốn căn nhà xung quanh. Phía trước là bàn thờ chính, giữa là bàn thờ có đặt chân dung vua Thành Thái.

Các kèo đều có chạm cẩn, trính uốn cong. Phía trước nhà thờ là căn nhà ba gian dùng làm nhà khách. Trên tường dọc theo hành lang trong, chủ nhân treo những khung hình họa chân dung của những danh nhân và các vị vua chúa của một số nước trên thế giới khá nổi bật và rất đặc biệt.

Lối chính vào nhà cổ Nguyễn Tri Quan

Nhà cổ Đỗ Cao Thứa tại cù lao Bạch Đằng (xã Bạch Đằng, thành phố Tân Uyên), xây dựng khoảng cuối thế kỷ XIX, lối kiến trúc chữ Đinh. Ngôi nhà được làm toàn bằng gỗ quý.

Ngôi nhà có bao lam, hoành phi, liễn, đại tự, khánh thờ… được trang trí hoa văn cách điệu, chủ đề: Long, Lân, Quy, Phụng, Nai, Điểu, Nho, Sóc… tạo nên những nét văn hóa nghệ thuật độc đáo mang đậm phong cách văn hóa Việt trên đất Bình Dương lúc bấy giờ.

Bên trong nhà cổ Đỗ Cao Thứa

Bên ngoài nhà cổ Đỗ Cao Thứa

Nhà cổ Đỗ Cao Thứa

Nhà cổ Dương Văn Hổ ở ấp Điều Hòa (xã Bạch Đằng, thành phố Tân Uyên), xây dựng trong vòng 4 năm (từ năm 1911-1914). Ngôi nhà nằm yên bình, tĩnh lặng trong khu vườn đầy cây trái trên vùng đất cù lao Bạch Đằng.

Nhà cổ Dương Văn Hổ được xây dựng trên một gò đất cao, gần sông Đồng Nai. Tổng diện tích của di tích hơn 2.935m2, gồm nhà chính và nhà phụ; ngôi nhà chính quay về hướng đông.

Ngôi nhà được xây dựng theo dạng chữ Đinh, đây là kiểu nhà truyền thống của người Việt, mái lợp ngói âm dương, có ba gian, hai chái.

Nhà có 50 cột gỗ (chia làm 5 hàng cột), xây dựng theo lối xuyên tâm các cặp vì kèo, đòn tay... tạo nên một không gian cổ kính. Bộ khung ngôi nhà hoàn toàn được làm từ các loại gỗ quý như gõ đỏ, gõ mật, gụ, căm xe.

Ngôi cổ Dương Văn Hổ hàng trăm năm song chất lượng gỗ vẫn giữ nguyên