Tân Bộ trưởng Quốc phòng có thể giúp cải thiện quan hệ Trung - Mỹ

Tân Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Đổng Quân được coi là người giàu kinh nghiệm và có thể thúc đẩy nỗ lực khôi phục đối thoại quân sự với Mỹ.

Quốc hội Trung Quốc ngày 29/12 bổ nhiệm ông Đổng Quân, 62 tuổi, làm Bộ trưởng Quốc phòng mới của Trung Quốc, thay thế thượng tướng Lý Thượng Phúc, người bị miễn nhiệm chức vụ hai tháng trước.

Trước khi trở thành người đứng đầu Bộ Quốc phòng Trung Quốc, ông Đổng là đô đốc trong hải quân nước này. Ông là bộ trưởng quốc phòng đầu tiên của Trung Quốc xuất thân từ lực lượng hải quân, thay vì tướng lục quân như trước đây.

Ông Đổng Quân phát biểu tại cuộc tập trận chung Trung Quốc - Pakistan năm 2020. Ảnh: Bộ Quốc phòng Trung Quốc

Giới quan sát cho rằng quyết định bổ nhiệm ông Đổng được đưa ra trong bối cảnh Chủ tịch Tập Cận Bình muốn nâng cấp quân đội, đặc biệt là lực lượng hải quân, như một phần trong nỗ lực đưa Trung Quốc thành cường quốc hàng đầu thế giới.

Tại Trung Quốc, Bộ trưởng Quốc phòng chủ yếu đóng vai trò ngoại giao quân sự, bởi các quyết sách quan trọng nhất về chiến lược quốc phòng sẽ do Quân ủy Trung ương Trung Quốc, do ông Tập lãnh đạo, đưa ra. Dù vậy, Bộ trưởng Quốc phòng vẫn đóng vai trò là gương mặt đại diện của quân đội Trung Quốc (PLA) trong mối quan hệ với giới truyền thông và các lực lượng vũ trang khác trên thế giới.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng của ông Đổng trong năm 2024 là hợp tác với quân đội Mỹ trong nỗ lực giảm leo thang căng thẳng về vấn đề Đài Loan và Biển Đông, hai điểm nóng lâu nay trong quan hệ Mỹ - Trung. Đây được coi là một thế mạnh của tân Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc, người đã hiểu rất rõ cách vận hành của hải quân nước này.

Ông Đổng sinh năm 1961, tốt nghiệp Học viện Hải quân Đại Liên và bắt đầu phục vụ trong hải quân Trung Quốc từ năm 1979. Ông từng giữ nhiều chức vụ khác nhau, trong đó có vị trí cục trưởng cục huấn luyện quân sự của Bộ Tư lệnh Hải quân và phó tham mưu trưởng Hạm đội Bắc Hải.

Tháng 3/2021, ông trở thành phó tư lệnh hải quân Trung Quốc, trước khi được thăng cấp lên tư lệnh vào tháng 9 năm đó, cùng với cấp hàm đô đốc.

Trong vai trò tư lệnh hải quân, ông Đổng Quân đã tham gia nhiều hoạt động đối ngoại quân sự để thảo luận về hợp tác giữa Trung Quốc với lực lượng trên biển của các nước, trong đó có hoạt động tuần tra chung với Nga.

Ông cũng từng giám sát các cuộc tập trận chung giữa lực lượng Trung Quốc và hải quân nước ngoài. Đầu năm 2020, khi giữ chức phó tư lệnh Chiến khu miền Nam, ông Đổng là tổng chỉ huy cuộc tập trận hải quân chung Người bảo vệ biển 2020 (Sea Guardians-2020) giữa Trung Quốc và Pakistan.

Dù vậy, Drew Thompson, chuyên gia tại Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu thuộc Đại học Quốc gia Singapore, cho rằng thế mạnh của ông Đổng là một "người giám sát" hơn là sĩ quan tiền phương. "Ông ấy biết cách điều hành hệ thống hành chính quân đội thế nào, và ông ấy thiên về một chính trị gia hơn là một quân nhân", Thompson nói.

Từng phụ trách Chiến khu miền Nam, giám sát khu vực Biển Đông và Đài Loan, ông Đổng nhiều khả năng nắm rõ những vấn đề căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc.

Hồi tháng 6, một tàu của hải quân Trung Quốc đã tăng tốc và cắt ngang mũi khu trục hạm USS Chung-Hoon khi nó đi qua eo biển Đài Loan, suýt gây ra va chạm. Hồi tháng 2, tiêm kích và tàu chiến Trung Quốc liên tục phát cảnh báo đến trinh sát cơ P-8A Mỹ khi lực lượng hai bên chạm mặt nhau trên Biển Đông.

"Ông Đổng đã quá quen với việc quản lý các cuộc chạm trán gần đây giữa quân đội Mỹ và Trung Quốc. Điều này rất hữu ích khi ông ấy phải xử lý những cuộc khủng hoảng giữa hai bên", Li Mingjiang, nhà nghiên cứu quốc tế tại Trường Nghiên cứu Quốc tế Rajaratnam ở Singapore, nói.

Tướng Lý Thượng Phúc, người tiền nhiệm của ông Đổng, đã không gặp người đồng cấp Mỹ Lloyd Austin trong suốt nhiệm kỳ. Bộ Quốc phòng Trung Quốc giải thích rằng Mỹ cần phải dỡ các lệnh trừng phạt áp với ông Lý vào năm 2018 liên quan tới việc mua máy bay và thiết bị của Nga. Tuy nhiên, ông Đổng sẽ không phải đối mặt với những hạn chế như vậy trong việc đối thoại với phía Mỹ.

Khi Tổng thống Mỹ Joe Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình gặp nhau ở San Francisco tháng trước, hai lãnh đạo nhất trí nối lại các cuộc đối thoại quân sự cấp cao, vốn bị đình chỉ sau chuyến thăm Đài Loan của chủ tịch Hạ viện Mỹ lúc đó là bà Nancy Pelosi vào tháng 8/2022.

Nhà quan sát kiêm nhà khoa học chính trị Trung Quốc Wen-Ti Sung cho rằng quyết định bổ nhiệm ông Đổng Quân, sĩ quan hàng đầu về hải quân và Biển Đông, làm Bộ trưởng Quốc phòng, cho thấy Bắc Kinh coi đây là lĩnh vực ưu tiên mới trong mối quan hệ Mỹ - Trung.

"Dưới thời ông Tập, hải quân Trung Quốc đã tăng cường cả về quy mô và năng lực tác chiến nhằm cạnh tranh với sức mạnh của Mỹ trên biển", Chun Han Wong và Wenxin Fan, hai nhà phân tích của WSJ, nhận định. "Trong bối cảnh đó, quyết định bổ nhiệm ông Đổng là động thái quan trọng, tạo điều kiện thuận lợi cho nỗ lực khôi phục đối thoại quốc phòng cấp cao giữa hai cường quốc hàng đầu thế giới".

Thanh Tâm (Theo China Daily, Reuters, WSJ, NEWS)