Sở Mật vụ Mỹ đối mặt khủng hoảng sau vụ ám sát hụt ông Trump

Vụ ám sát hụt ông Trump cuối tuần qua khiến Sở Mật vụ Mỹ đối mặt khủng hoảng nghiêm trọng nhất trong hơn thập kỷ đầy rẫy bê bối.

Giám đốc Sở Mật vụ Mỹ Kimberly Cheatle trong cuộc phỏng vấn với đài ABC ngày 15/7 thừa nhận công tác bảo vệ cựu tổng thống Donald Trump trong vụ ám sát hụt tại Pennsylvania là "không thể chấp nhận được".

Bà cho biết cơ quan này từ đầu không có phương án bố trí người gác trên mái của nhà máy Agr International, địa điểm mà nghi phạm Thomas Matthew Crooks sử dụng làm nơi nã đạn về phía ông Trump hồi cuối tuần trước.

Ngày càng nhiều nghị sĩ, quan chức Mỹ yêu cầu Sở Mật vụ đưa ra lời giải thích rõ ràng về thất bại an ninh của họ trong sự việc. Vụ ám sát hụt ông Trump đã một người tham dự sự kiện thiệt mạng và hai người bị thương nặng, trước khi xạ thủ bắn tỉa của mật vụ bắn hạ nghi phạm trên trên nóc nhà máy Agr International.

Khu vực xảy ra vụ ám sát hụt ông Trump ở Butler, bang Pennsylvania ngày 13/7. Đồ họa: CNN

Chủ tịch Ủy ban Giám sát Hạ viện James Cormer, thành viên đảng Cộng hòa, đã yêu cầu bà Cheatle điều trần trước quốc hội vào ngày 22/7. "Có rất nhiều câu hỏi và người Mỹ cần câu trả lời", ông nói vài giờ sau vụ nổ súng.

Chủ tịch Ủy ban Nội địa Hạ viện Mark Green, thành viên đảng Cộng hòa, cho biết ông sẽ khởi động cuộc điều tra về cách Sở Mật vụ và Bộ An ninh Nội địa phối hợp trong các hoạt động bảo vệ an ninh.

"Không thể đánh giá thấp mức độ nghiêm trọng của thất bại an ninh này và khoảnh khắc đáng sợ trong lịch sử đất nước của chúng ta", ông Green viết trong thư gửi Bộ trưởng An ninh Nội địa Alejandro Mayorkas ngày 14/7.

Từ góc độ chuyên môn của Sở Mật vụ, phản ứng của đội bảo vệ ông Trump tại sự kiện tranh cử ngày 13/7 gần đúng như những gì họ đã được huấn luyện.

"Nhân viên mật vụ khu vực sân khấu đã hành động nhanh chóng, trong khi đội bắn tỉa của chúng tôi đã vô hiệu hóa kẻ nổ súng và các đặc vụ thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn cho cựu tổng thống Donald Trump", bà Cheatle nói.

Tuy nhiên, làm thế nào và tại sao nghi phạm có thể nổ súng từ nóc nhà gần đó và làm thế nào để nước Mỹ có thể cảm thấy an toàn trong phần còn lại của chiến dịch bầu cử năm 2024 sẽ là những câu hỏi mà Sở Mật vụ phải trả lời.

Bà Cheatle giải thích rằng Sở Mật vụ không bố trí người trên nóc nhà máy Agr International do phần mái dốc "không đảm bảo an toàn". Tuy nhiên, tuyên bố này gây nhiều thắc mắc vì dựa theo phân tích hình ảnh, mái của nhà kho phía sau sân khấu, nơi đội bắn tỉa của mật vụ có mặt, còn dốc hơn mái của nhà máy Agr.

Điều đó cũng làm dấy lên nhiều hoài nghi với năng lực của Sở Mật vụ, đơn vị quan trọng được thành lập để bảo vệ các yếu nhân, nhưng cũng đối mặt nhiều bê bối và tranh cãi.

Được lập ra sau khi tổng thống William McKinley bị ám sát năm 1901, Sở Mật vụ được đánh giá là một trong những lực lượng hàng đầu thế giới về khắc chế sát thủ và giảm thiểu mối đe dọa ám sát.

Công việc này rất khó khăn, vì sát thủ chỉ cần chờ đợi cơ hội ra tay, trong khi Sở Mật vụ phải đảm bảo an ninh nghiêm ngặt 100% toàn thời gian sự kiện. Trong một chiến dịch tranh cử tổng thống, họ có thể phải làm việc ở nhiều địa điểm trên nhiều bang trong một ngày. Họ phải đảm bảo tất cả đều an toàn, từ tổng thống, phó tổng thống, cho tới các ứng viên hàng đầu.

Để làm được điều này, Sở Mật vụ thường cử đội tiền trạm, gồm các đặc vụ và chuyên viên đến từng địa điểm để đánh giá nhu cầu an ninh và xây dựng kế hoạch bảo vệ. Kế hoạch đó sẽ dự trù số lượng mật vụ, nhân viên thực thi pháp luật bang và địa phương, đơn vị phát hiện chất nổ K9, đội đặc nhiệm phản ứng nhanh (SWAT), cùng nhiều trang thiết bị như áo giáp, trực thăng và tàu thuyền nếu sự kiện diễn ra gần khu vực sông nước. Sau khi chốt kế hoạch, họ sẽ triển khai lực lượng và trang thiết bị tới từng địa điểm diễn ra sự kiện.

Sở Mật vụ, cùng với văn phòng Tổng thanh tra thuộc Bộ An ninh Nội địa, đang điều tra về kế hoạch an ninh ở Butler, bang Pennsylvania ngày 13/7, cố gắng tìm ra bất kỳ lỗ hổng nào.

Trong khi các cuộc điều tra của bang và liên bang được tiến hành, Sở Mật vụ cũng sẽ có cuộc đánh giá toàn diện riêng về quy trình an ninh được xây dựng cho mọi địa điểm và người được bảo vệ. Điều này giúp họ xác định và khắc phục những sai sót, tăng khả năng bảo đảm an ninh.

Trong năm 2023, Sở Mật vụ đã bảo vệ 5.245 chuyến đi của 33 yếu nhân, trong đó có 343 chuyến ở nước ngoài. Ngoài ra, cơ quan này cũng lên kế hoạch, điều phối và bảo vệ ba sự kiện quốc gia, gồm Thông điệp Liên bang, Hội nghị thượng đỉnh Lãnh đạo Mỹ - châu Phi và Phiên họp thứ 78 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc. Tất cả các sự kiện đều được đảm bảo không có sự cố.

Evy Poumpouras, người từng thuộc nhóm bảo vệ tổng thống của Sở Mật vụ dưới thời cựu tổng thống Barack Obama, nói rằng các sự kiện tranh cử như của ông Trump ở Butler cuối tuần qua "là nỗi lo lắng nhất đối với một đặc vụ vì bạn phải cố gắng bảo vệ tất cả".

"Khi bạn làm việc tại những sự kiện này, bạn phải quan sát hàng nghìn người", Poumpouras nói. Bà phỏng đoán tay súng đã chờ đợi đến khi ông Trump bắt đầu phát biểu và thu hút chú ý của phần lớn người tham gia để bóp cò, nhằm giảm sự chú ý của mật vụ.

Các cựu nhân viên mật vụ hàng đầu khác nói rằng nghi phạm Crooks đáng lẽ không bao giờ được phép đến gần mái nhà máy Agr International và cơ quan này sẽ phải tìm hiểu điều đó xảy ra như thế nào. Họ nói một sai sót như vậy có thể là do các sĩ quan bỏ bê vị trí hoặc có lỗ hổng trong kế hoạch an ninh.

AP dẫn lời hai nhân viên an ninh nói rằng một sĩ quan cảnh sát địa phương đã cố gắng leo lên mái nhà để ngăn Crooks trước khi nghi phạm nổ súng. Tuy nhiên, người này đã phải nhảy xuống khi Crooks chĩa súng vào anh ta và trong giây lát sau đó, kẻ tấn công đã bắn về phía Trump.

Một cựu chỉ huy đội đặc nhiệm thuộc Sở Cảnh sát Long Beach, bang California, cho rằng dù khâu vạch kế hoạch và triển khai lực lượng tốt đến đâu, việc để ai đó dễ dàng lên mái nhà cách nơi Trump phát biểu khoảng 120 m là một "thất bại an ninh cơ bản".

Stephen Colo, trợ lý giám đốc Sở Mật vụ đã nghỉ hưu, nói rằng các ứng viên và cựu tổng thống thường không nhận được mức độ bảo vệ cao như tổng thống đương nhiệm. Ông thậm chí bất ngờ khi biết cơ quan này bố trí đội chống bắn tỉa bảo vệ ông Trump, bởi nguồn lực quý giá này thường chỉ dành riêng cho các sự kiện có sự xuất hiện của đương kim tổng thống.

Vụ ám sát hụt ông Trump được xem là khủng hoảng lớn nhất trong hơn thập kỷ nhiều bê bối của Sở Mật vụ Mỹ. Washington Post cho biết cơ quan này trước đó đã trở thành tâm điểm chú ý khi các thành viên cấp cao bị cáo buộc lái xe trong tình trạng say xỉn qua khuôn viên Nhà Trắng, đâm vào rào chắn và chèn vào gói hàng mà một người phụ nữ tuyên bố chứa bom, dù nó chỉ là một cuốn sách.

Năm 2012, mật vụ Mỹ vướng bê bối quan hệ với gái mại dâm trong chuyến tháp tùng ông Obama tới Colombia. Năm 2014, lực lượng này để lọt người đàn ông mang súng đi chung thang máy với ông Obama trong chuyến thăm Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh (CDC) ở Atlanta.

Vụ nổ súng ngày 13/7 là lần đầu tiên một tổng thống hay ứng viên bị bắn kể từ vụ tấn công cựu tổng thống Ronald Reagan bên ngoài khách sạn ở thủ đô Washington năm 1981. Ông Reagan bị thương nặng do trúng đạn và phải điều trị trong bệnh viện 12 ngày.

Cựu tổng thống Donald Trump trong vòng vây bảo vệ của mật vụ Mỹ ở Butler, bang Pennsylvania ngày 13/7. Ảnh: AP

Joseph LaSorsa, cựu mật vụ từng bảo vệ các cựu tổng thống Gerald Ford, Ronald Reagan và George HW Bush, nói với Reuters rằng vụ ám sát hụt ông Trump cuối tuần qua sẽ yêu cầu "cuộc đánh giá chuyên sâu" về an ninh dành cho ông Trump, cũng như "sự thay đổi lớn" về các hoạt động bảo đảm an ninh.

Giới quan sát cho rằng sự việc đã giáng thêm đòn vào uy tín của cơ quan an ninh hàng đầu Mỹ. Câu hỏi lớn nhất mà Sở Mật vụ phải đối mặt sau vụ ám sát là liệu cơ quan này có thất bại trong chính nhiệm vụ căn bản nhất: đảm bảo an toàn cho những người họ cần bảo vệ.

Richard Goldinger, công tố viên hạt Butler, tỏ ra bất bình về cách Giám đốc Sở Mật vụ Cheatle giải thích về sơ suất an ninh trong vụ ám sát hụt ông Trump, cho rằng bà đang tìm cách đổ lỗi cho cơ quan hành pháp địa phương, dù trách nhiệm hàng đầu thuộc về mật vụ. Tuy nhiên, Cheatle khẳng định sẽ không từ chức, do không muốn gây xáo động các kế hoạch bảo vệ yếu nhân chính trị trong mùa bầu cử tổng thống.

Thùy Lâm (Theo The Guardian, CNBC, ABC News, CBC)