Sách tri ân bác sĩ Đặng Văn Ngữ

Cuộc đời bác sĩ Đặng Văn Ngữ - người gắn bó với nghiên cứu, điều trị bệnh sốt rét - được tái hiện qua sách tranh.

Ấn phẩmĐặng Văn Ngữ - Tận hiến cả cuộc đời như một cuốn tiểu sử, khắc họa hình ảnh bác sĩ từ thuở nhỏ đến những năm tháng công tác trong ngành y. Phần lời kể do nhà báo Nguyễn Như Mai đảm nhận, họa sĩ Nguyễn Hoàng Tấn vẽ tranh minh họa nhiều màu sắc, mang đến các nội dung dễ tiếp cận, hướng tới độc giả lứa tuổi thiếu nhi.

Tác phẩm do Nhà xuất bản Kim Đồng phát hành, kỷ niệm Ngày Thầy thuốc Việt Nam (27/2/1955-27/2/2025), thuộc bộ sách ''Danh nhân khoa học Việt Nam'' của đơn vị. Bộ ấn phẩm giới thiệu những gương mặt tiêu biểu trong giới khoa học Việt Nam thế kỷ 20 như giáo sư Trần Đại Nghĩa, Tạ Quang Bửu, dự kiến ra mắt các sách tiếp theo về Nguyễn Văn Huyên, Lê Văn Thiêm, Phạm Ngọc Thạch, Tôn Thất Tùng. Ảnh: Nhà xuất bản cung cấp

Sách kể ngày đi học, bác sĩ Đặng Văn Ngữ từng xếp cuối lớp, nhiều lần thi trượt đến nỗi cha phẫn uất. Lúc đó, ông mới bừng tỉnh, chuyên tâm học hành và tiến bộ từng ngày. Sau đó, ông ra Hà Nội học trường Trung học bảo hộ. Năm 20 tuổi, ông đã thi đỗ cả hai bằng Tú tài bản xứ và Tú tài Tây, được học bổng vào thẳng Đại học Y Dược Đông Dương.

Năm 1937, Đặng Văn Ngữ tốt nghiệp bác sĩ Y khoa. Ông về Huế cưới vợ - con gái cụ Tôn Thất Đàn. Giữa lựa chọn ở lại Huế mở bệnh viện tư với việc ở lại trường làm phụ tá với mức trợ cấp ít ỏi, Đặng Văn Ngữ quyết định đưa vợ ra Hà Nội và về công tác tại trường.

Đặng Văn Ngữ trở thành giảng viên người Việt đầu tiên, kiêm trưởng phòng thí nghiệm ký sinh trùng của Đại học Y Dược. Với 19 công trình khoa học được công bố, ông được xem là ''nhà ký sinh trùng học hàng đầu châu Á''. Đặng Văn Ngữ tiếp tục tu nghiệp tại Nhật Bản, nghiên cứu các loại nấm, truy nguyên nguồn gốc bệnh lao, bệnh đường ruột.

Thời gian đó, quân đội Mỹ sử dụng penicillin để chữa bệnh cho quân nhân song việc điều chế được giữ bí mật tuyệt đối. Đặng Văn Ngữ đã tìm tòi, phát hiện giống penicillin ở Nhật và được Nhật ứng dụng vào thực tế.

Giáo sư Đặng Văn Ngữ. Ảnh: Nghiên cứu lịch sử

Sau Cách mạng Tháng Tám, ông quyết tâm trở về quê hương, mang theo vật bất ly thân là những ống nghiệm chứa mầm penicillin. Trong kháng chiến chống Pháp, thuốc men, nhất là kháng sinh chống nhiễm khuẩn khan hiếm, ông vẫn chế tạo liều penicillin đầu tiên chỉ bằng những vật dụng thô sơ như ống tre, ống nứa. Từ đây, những chế phẩm penicillin đã được sản xuất và chuyển ra tiền tuyến, kịp thời cứu chữa các thương binh Việt Nam.

Giáo sư Đặng Văn Ngữ trở thành người sáng lập và là Viện trưởng đầu tiên của Viện Sốt rét, Ký sinh trùng và Côn trùng Việt Nam. Ông cùng đồng nghiệp nghiên cứu, kết hợp nhiều biện pháp phòng chống bệnh sốt rét, cuối cùng khống chế được bệnh ở miền Bắc. Ông còn lãnh đạo một đoàn cán bộ của Viện vượt Trường Sơn vào miền Tây Thừa Thiên, lập trạm nghiên cứu tìm vaccine chống sốt rét ngay tại chỗ. Tuy nhiên khi chưa bắt đầu, giáo sư và cả trạm hy sinh vì bị rải bom. Khi ấy, ông mới 57 tuổi.

Đạo diễn Đặng Nhật Minh - con trai giáo sư Đặng Văn Ngữ - từng nói: "Cha tôi là một nhà khoa học nên đam mê lớn nhất của ông là nghiên cứu khoa học. Niềm đam mê này lớn hơn cả gia đình, vợ con".

Phương Linh