Quyền lực của những lá cờ

Trong 'men say' chiến thắng ASEAN Cup 2024 vừa qua, câu 'Không phải người Việt Nam nào cũng yêu bóng đá, thứ ta yêu là quốc kỳ' viral mạnh mẽ trên mạng xã hội.

Người Việt ăn mừng khi tuyển Việt Nam vô địch ASEAN Cup 2024 - Ảnh: MAI THƯƠNG

Không rõ ai là "tác giả" nhưng loạt bài đăng trên mạng trích dẫn câu nói đó đính kèm hình ảnh lá cờ đỏ sao vàng tung bay đã lột tả một "tinh thần Việt Nam" rất rõ.

Lá cờ không chỉ thấy ở môn thể thao vua, mà còn hiện diện trong những sự kiện chào mừng, chiến thắng hoặc những thời khắc ngặt nghèo nhất của dân tộc.

Đọc Chết cho màu cờ: Quyền lực và chính trị của những lá cờ (Worth dying for: The Power and Politics of flags) của tác giả Tim Marshall, có thể lý giải phần nào tại sao những lá cờ lại quyền lực đến vậy.

Du ngoạn khắp thế giới

Kinh nghiệm tường thuật của một nhà báo đã giúp Tim Marshall định hình nên câu chuyện khá hấp dẫn Chết cho màu cờ.

Cuốn sách Chết cho màu cờ của Tim Marshal do NXB Phụ Nữ Việt Nam và Nhã Nam ấn hành - Ảnh: Đ.DUNG

Bắt đầu từ lá cờ Mỹ được cắm lên giữa khung cảnh đổ nát, hoang tàn còn bốc khói của Trung tâm Thương mại thế giới ở New York vào ngày 11-9-2001 nói "nhiều điều về sức mạnh của người dân Mỹ", ông dẫn người đọc bước vào một chuyến du ngoạn khám phá những lá cờ khắp thế giới.

Từ những sắc màu Ả Rập (với các màu sắc quan trọng trong đạo Hồi như trắng, đen, xanh lá và đỏ) tới những lá cờ gây sợ hãi ở vùng Trung Đông, ở những cuộc thập tự chinh lớn, những lá cờ của tự do đến những lá cờ cách mạng ở lục địa châu Phi và Nam Mỹ.

Ký giả này còn nhắc đến những lá cờ phi quốc gia hoặc siêu quốc gia: lá cờ của Hội Chữ thập đỏ, Trăng lưỡi liềm đỏ hay lá cờ Liên minh châu Âu và Liên hợp quốc…

Có cả lá cờ duy nhất trên thế giới mang yếu tố giới đó là lá cờ cầu vồng (lục sắc, đại diện cho cộng đồng và các phong trào xã hội LGBT).

Theo ông, những lá cờ nói lên rất nhiều điều về việc những quốc gia đã từng (là gì, trải qua điều gì) và muốn trở thành một đất nước như thế nào.

Nhà báo Tim Marshal, tác giả Những tù nhân của địa lý và Quyền lực của địa lý nổi tiếng - Ảnh: The Times

Đâu phải là một tấm vải thông thường

J. W. Goethe từng nói với Francisco de Miranda, người thiết kế cờ Venezuela: "Mỗi quốc gia khởi đầu từ một cái tên và một lá cờ, rồi sau đó trở thành bản sắc của quốc gia đó, chẳng khác nào một người hoàn tất định mệnh của mình".

Trong chuyến du ngoạn của mình, Tim Marshall diễn dịch quyền lực và chính trị của những lá cờ.

Ông xem đó là một biểu tượng gắn kết mọi người, tạo ra cảm giác chung về "chúng ta". Để từ sự thống nhất đến chia rẽ, lá cờ đã đóng vai trò quan trọng trong việc định hình nền chính trị toàn cầu mà ta đang thấy ngày nay.

Nhà sử học Brad Meltzer cho rằng lá cờ Mỹ mà ba lính cứu hỏa kéo lên trên Ground Zero vào ngày 11-9-2001 "là lá cờ nổi tiếng nhất của thế kỷ 21"

Theo Tim Marshall, lá cờ có thể truyền đi thông điệp về nỗi sợ hãi, hòa bình hay đoàn kết trong bối cảnh thay đổi không ngừng của bản sắc và ý nghĩa.

Nhiều lá cờ mang trong mình thứ lịch sử được giấu kín nói lên nhiều điều về hiện tại.

Chúng ta vẫy cờ, treo cờ bay phấp phới bên ngoài các tòa nghị viện và cung điện… đại diện cho quyền lực chính trị cấp cao và sức mạnh của quần chúng. Vì sao lại có sức mạnh đó?

Biểu tình chống lại chứng sợ đồng tính và chuyển giới ở Tbilisi, Georgia, ngày 17-5-2017 - Ảnh: REUTERS

Lá cờ là biểu tượng gói ghém cảm xúc, có khả năng khơi dậy và bộc lộ những tình cảm mạnh mẽ tới mức người ta có thể sẽ theo tấm vải màu sắc của mình lao vào làn tên mũi đạn và hy sinh cho những gì mà lá cờ ấy đại diện.

Chết cho màu cờ là một cuốn sách không quá khó đọc, nhờ vào hiểu biết lẫn cách kể chuyện sinh động và hài hước của Tim Marshall.

Thỉnh thoảng bạn đọc sẽ bắt gặp những đoạn viết có phần khoa trương như khi nói về quốc kỳ Ý, ông như reo vui khi nhắc đến ẩm thực: "Pizza! Pasta". Cũng có những đoạn bị cho là thiếu nghiêm túc khi sử dụng các giai thoại hoặc "nghe nói"…

Đội tuyển Ý diễu hành qua các đường phố của Rome sau chiến thắng trước đội tuyển Anh tại Wembley, giành chức vô địch Euro lần đầu tiên kể từ năm 1968 - Ảnh: REUTERS

Song bỏ qua những điều đó, đây vẫn là một cuộc khám phá sâu sắc, thách thức độc giả đi tìm câu trả lời về mối liên hệ giữa bản sắc và biểu tượng trong bối cảnh địa chính trị đầy biến động này.

Nhất là khi các cuộc tranh luận về chủ nghĩa dân tộc và bản sắc vẫn tiếp diễn trên thế giới, tầm quan trọng của lá cờ ngày càng tăng.