Phương Tây bất ngờ với năng lực sản xuất vũ khí của Nga

Ngành công nghiệp quốc phòng Nga liên tục tăng sản lượng vũ khí giữa chiến sự, vượt xa dự đoán của giới hoạch định chiến lược phương Tây suốt hai năm qua.

Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 15/2 thăm nhà máy của tập đoàn Uralvagonzavod (UVZ), nơi sản xuất xe tăng chủ lực T-90M, T-72B3M và xe chiến đấu hỗ trợ tăng BMPT. "Sản lượng xe tăng đã tăng gấp 5 lần, nhiều loại thiết giáp tăng 3,5 lần. Ngành công nghiệp quốc phòng đã cho thấy kết quả rất tốt", ông Putin nói trong chuyến thăm.

Trong khi Ukraine hoàn toàn phụ thuộc vào nguồn cung vũ khí từ phương Tây, Nga đã đẩy mạnh hoạt động sản xuất quốc phòng suốt gần hai năm qua, bất chấp sóng trừng phạt chưa từng có, khiến giới hoạch định chiến lược phương Tây bất ngờ.

Ngân sách quân sự của Nga hiện tương đương 7,5% GDP, chuỗi cung ứng cũng được điều chỉnh để bảo đảm nguồn hàng then chốt và né tránh lệnh cấm vận của phương Tây. Các nhà máy sản xuất vũ khí làm việc suốt ngày đêm để bảo đảm khí tài và đạn dược cho chiến dịch tại Ukraine.

Những khoản đầu tư lớn vào quốc phòng ở Nga khiến các quan chức phương Tây lo ngại, khi họ cho rằng NATO đã đánh giá quá thấp năng lực duy trì chiến sự dài hạn của Moskva.

"Chúng tôi vẫn chưa thấy điểm giới hạn của Nga. Một phần ba ngân sách quốc gia của họ đang được đổ vào sản xuất vũ khí và phục vụ chiến sự tại Ukraine, nhưng chúng tôi không thể biết bao giờ nó mới thực sự tác động đến xã hội. Rất khó để kết luận thời điểm đà tăng này chững lại", Mark Riisik, phó giám đốc Cục Hoạch định Chính sách thuộc Bộ Quốc phòng Estonia, cho hay.

Một trong những chỉ số then chốt là sản lượng đạn pháo của Nga, với mức ước tính 2,5-5 triệu quả mỗi năm. Ông Riisik dự đoán Nga có thể xuất xưởng hơn 4 triệu quả đạn pháo trong năm tới, chưa tính tới kho dự trữ chiến lược với ít nhất hàng triệu quả đạn.

Con số này có thể không đủ để Moskva giành thêm lãnh thổ đáng kể trong năm 2024-2025, nhưng vẫn đẩy Ukraine vào thế bất lợi tại tiền tuyến khi Nga đang nắm ưu thế hỏa lực pháo binh gấp 3 lần đối phương hoặc cao hơn. "Thống kê hiện nay thực sự cao hơn nhiều so với những gì chúng tôi dự đoán", ông Riisik thừa nhận.

Ngành công nghiệp quốc phòng Nga sở hữu gần 6.000 doanh nghiệp, trong đó nhiều công ty gần như không có lợi nhuận trước khi xung đột bùng phát ở Ukraine. Tuy nhiên, điều này bảo đảm khả năng dự trữ sản xuất khổng lồ, cho phép Moskva tăng mạnh nguồn cung khi bắt đầu chiến dịch.

Richard Connolly, chuyên gia về Nga tại Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI), gọi đây là "nền kinh tế Kalashnikov", đặt theo tên tập đoàn chuyên sản xuất súng AK và nhiều khí tài quân sự của Nga hiện nay.

"Nó rất đơn giản nhưng có sức chống chịu tốt, được phát triển để hoạt động với quy mô lớn, phù hợp khi xảy ra xung đột. Nga đầu tư cho nền kinh tế này suốt nhiều năm, thông qua các khoản trợ cấp cho công nghiệp quốc phòng. Nhiều người cho rằng đó là chiến lược kém hiệu quả, lãng phí tiền bạc để chuẩn bị cho những xung đột có thể không bao giờ xảy ra, nhưng đột nhiên điều này lại phát huy tác dụng kể từ năm 2022", ông nêu quan điểm.

Dây chuyền lắp ráp pháo tự hành tại thành phố Ekaterinburg của Nga. Ảnh: BQP Nga

Chiến lược của Nga khác xa phương Tây, nhất là châu Âu, nơi các nhà sản xuất vũ khí tư nhân thường hoạt động tinh gọn với chuỗi cung ứng được phân bố tại nhiều quốc gia, đặt mục tiêu tăng tối đa lợi nhuận cho các nhà đầu tư.

Ngành công nghiệp quốc phòng Nga được đặt dưới sự kiểm soát của nhà nước, trong đó chính phủ trực tiếp điều chỉnh ngân sách, đơn hàng và bố trí nhân lực. Moskva có thể gặp khó khi tìm kiếm nguồn cung cho những khí tài phức tạp như tên lửa, nhưng đến nay vẫn duy trì được sản lượng tên lửa hành trình Kh-101 và đạn đạo Iskander.

Đầu năm 2023, chính phủ Nga bàn giao hơn 10 nhà máy, trong đó có nhiều cơ sở sản xuất thuốc nổ, cho tập đoàn nhà nước Rostec để hiện đại hóa và sắp xếp lại dây chuyền sản xuất đạn pháo cùng nhiều phương tiện quân sự.

Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS) có trụ sở tại Anh hồi đầu tuần công bố báo cáo, trong đó xác định Nga có ít nhất 12 căn cứ dự trữ pháo, 10 căn cứ xe tăng và 37 kho chứa thiết bị quân sự. Moskva đã tái kích hoạt ít nhất 1.200 xe tăng chiến đấu chủ lực và khoảng 2.470 thiết giáp từ kho niêm cất, đồng thời sản xuất thêm nhiều khí tài hạng nặng mới để phục vụ chiến sự trong năm 2023.

"Dù tổn thất trung bình hàng trăm thiết giáp và khẩu pháo mỗi tháng, Nga vẫn có thể duy trì được số lượng vũ khí ổn định trong kho. Nước này đủ năng lực để duy trì chiến dịch tại Ukraine thêm 2-3 năm với tốc độ tiêu hao khí tài hiện tại, thậm chí có thể lâu hơn nữa", báo cáo của IISS có đoạn.

Nguồn tiền đầu tư lớn cho công nghiệp quốc phòng cũng đang thay đổi nhiều khu vực trên khắp nước Nga.

Ông Putin hồi đầu tháng nói rằng đã có thêm 520.000 việc làm mới được tạo ra trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng, nâng tổng số lao động trong ngành lên 3,5 triệu người, tương đương 2,5% tổng dân số. Kỹ sư cơ khí, thợ hàn tại các nhà máy quốc phòng đang hưởng lương cao hơn nhiều quản lý văn phòng và giới luật sư.

"Chiến sự đã dẫn đến đợt tái phân bố của cải chưa từng thấy, trong đó tầng lớp người nghèo được hưởng lợi từ các khoản chi khổng lồ của chính phủ. Công nhân nhà máy quốc phòng và người thân binh sĩ đang tham chiến tại Ukraine có nguồn tài chính tăng đáng kể", Denis Volkov, giám đốc Trung tâm Levada, nhận xét.

Vũ Anh (Theo Guardian, Zvezda)