Phán quyết giúp Tòa án Tối cao Mỹ thoát thế lưỡng nan vì Trump

Bác phán quyết của Colorado, Tòa án Tối cao Mỹ góp phần thiết lập trật tự cho mùa bầu cử, đồng thời thoát thế lưỡng nan do bê bối của ông Trump tạo ra.

"Chúng tôi kết luận bang có thể quyết định người đủ điều kiện giữ hay tranh cử chức vụ cấp bang hay không. Nhưng theo hiến pháp, bang không có quyền hạn để thực thi Mục 3 đối với chức vụ liên bang, đặc biệt là vị trí tổng thống", Tòa án Tối cao Mỹ cho biết trong phán quyết ngày 4/3, nhắc đến Mục 3 trong Tu chính án thứ 14 hiến pháp Mỹ.

Điều khoản này cấm cá nhân giữ vị trí trong chính quyền nếu họ từng tham gia "nổi dậy hoặc nổi loạn" sau khi đã tuyên thệ ủng hộ và bảo vệ hiến pháp Mỹ. Với lập luận trên, Tòa án Tối cao Mỹ bác bỏ phán quyết của tòa tối cao Colorado gạt tên cựu tổng thống Donald Trump khỏi phiếu bầu sơ bộ ở bang.

Tòa Colorado hồi tháng 12/2023 cho rằng ông Trump "đã tham gia vụ bạo loạn ngày 6/1/2021 tại Đồi Capitol bằng cách kích động", do đó không đủ tư cách để tranh cử. Phán quyết từ Tòa án Tối cao Mỹ cho rằng bang Colorado không có thẩm quyền loại ông Trump khỏi phiếu bầu theo Mục 3, nhưng không nêu rõ cựu tổng thống có tham gia cuộc bạo loạn hay không.

Ngoài Colorado, ông Trump còn đối mặt các vụ kiện tương tự tại khoảng 30 bang ở Mỹ, trong đó Maine và Michigan cũng có phán quyết tương tự Colorado. Giới chức Maine đã thu hồi phán quyết ngay sau khi Tòa án Tối cao ra quyết định. Các bang khác nhiều khả năng sẽ tiếp bước sau động thái này của Maine.

"Các thẩm phán Tòa án Tối cao đã lập lại trật tự cho một mùa bầu cử có nguy cơ rơi vào hỗn loạn bằng cách dập tắt nỗ lực phi dân chủ và vi hiến ở Colorado", Hans von Spakovsky và Charles Stimson, chuyên gia pháp lý tại viện chính sách Heritage Foundation, Washington, nhận định. "Họ đã tìm ra 'sự kết hợp' theo cơ sở hiến pháp để 'giải quyết vụ kiện' và lý giải tại sao tòa án Colorado đã hiểu sai cách diễn giải hiến pháp".

9 thẩm phán Tòa án Tối cao Mỹ tại Washington hồi tháng 7/2022. Ảnh: Reuters

"Tòa án đã cho một quốc gia đang bị chia rẽ thấy rằng chúng ta vẫn bị ràng buộc bởi các giá trị chung trong hiến pháp", Jonathan Turley, giáo sư tại Trường Luật George Washington nói với Fox News. "Đây là thời khắc quan trọng trong lịch sử đối với Tòa án Tối cao".

Theo ông Turley, cử tri mới là người bỏ phiếu và ra quyết định, bất kể ông Trump đang phải đối mặt với những thách thức pháp lý nào. "Cử tri sẽ đưa ra phán quyết quan trọng nhất. Họ sẽ bỏ phiếu bầu tổng thống tiếp theo của Mỹ", ông nói.

"Các bang không thể đưa ra những cách diễn giải kiểu chắp vá để loại bỏ ứng viên cho chức vụ liên bang", Ilya Shapiro, nhà nghiên cứu thể chế tại Viện Manhattan, cho biết, thêm rằng "Tòa án Tối cao đã làm đúng" trong phán quyết này. "Tuy nhiên, các thẩm phán còn bất đồng về cơ quan liên bang nào có thẩm quyền làm vậy và tốt hơn hết là quốc hội hãy làm rõ vấn đề".

Adam Serwer, cây viết của Atlantic, nhận định các thẩm phán Tòa án Tối cao sẽ bị đẩy vào thế khó nếu thực hiện theo những gì được quy định trong Mục 3 Tu chính án thứ 14. Nếu ra phán quyết tước tư cách tranh cử của một ứng viên, Tòa án Tối cao sẽ giống như đang can thiệp và định đoạt kết quả bầu cử, có thể khiến quốc hội tìm cách hạn chế quyền lực cơ quan này và đối mặt sự phản đối mạnh mẽ từ người ủng hộ cựu tổng thống Trump.

Bởi vậy, phán quyết của 9 thẩm phán Tòa án Tối cao được cho là giải pháp tốt nhất để giúp cơ quan tư pháp quyền lực nhất nước Mỹ thoát khỏi tình thế "tiến thoái lưỡng nan" với ảnh hưởng của ông Trump.

Tuy nhiên, Jason Murray, đại diện cho nhóm cử tri kiện ông Trump ở bang Colorado, thất vọng với phán quyết. Ông cho rằng việc Tòa án Tối cao không làm rõ ông Trump có tham gia vụ bạo loạn Đồi Capitol hay không sẽ khiến cử tri đặt nhiều câu hỏi.

"Tôi nghĩ mọi người sẽ tự hỏi họ có muốn bỏ phiếu cho ứng viên đã bị xét xử ở Colorado và bị coi là kẻ nổi loạn, đồng nghĩa không đủ tư cách để giữ ghế tổng thống, hay không", Murray nói.

Theo Tổng thư ký bang Colorado Jena Griswold, quyết định của Tòa án Tối cao đồng nghĩa cấp cho các ứng viên đã vi phạm lời tuyên thệ "một tấm vé miễn phí để tái tranh cử". "Ngay từ đầu, tôi đã không trông chờ Tòa án Tối cao cứu nền dân chủ Mỹ. Điều đó phụ thuộc vào các cử tri", bà nói.

Cựu tổng thống Donald Trump phát biểu tại bang Maryland ngày 24/2. Ảnh: AFP

Với ông Trump, phán quyết từ Tòa án Tối cao được coi là thắng lợi đáng kể thứ hai, trong bối cảnh cựu tổng thống đang đối mặt hàng loạt thách thức pháp lý trên đường đua trở lại Nhà Trắng.

Hôm 28/2, Tòa án Tối cao cũng quyết định thụ lý đơn kháng cáo của ông Trump liên quan phán quyết của tòa phúc thẩm liên bang về quyền miễn truy tố trong vụ âm mưu lật kèo bầu cử năm 2020. Tòa phúc thẩm liên bang Washington trước đó cho rằng ông Trump không được hưởng quyền miễn truy tố và để giải quyết vụ án, "ông Trump cần được coi là công dân bình thường".

Tòa án Tối cao ấn định phiên tranh luận sẽ bắt đầu trong tuần cuối tháng 4. Các thẩm phán dự kiến mất nhiều tuần để ra phán quyết, có thể vào tháng 6. Và chỉ khi họ ra phán quyết có lợi, tòa liên bang Washington mới có thể ấn định ngày xét xử cáo buộc Trump âm mưu lật kèo bầu cử, khả năng trong tháng 9 hoặc 10, ngay trước thềm cuộc tổng tuyển cử.

Quá trình xét xử được cho là sẽ kéo dài, khiến nó không ảnh hưởng nhiều đến ông Trump khi cử tri Mỹ đi bỏ phiếu bầu tổng thống. Nếu phiên tòa diễn ra sớm hơn, những lời khai hay chứng cứ trong phiên tòa có thể tác động lớn đến cử tri.

Ngoài ra, ông Trump còn đối mặt ba vụ truy tố khác gồm âm mưu lật kèo bầu cử năm 2020 tại bang Georgia, chi tiền ém thông tin khi tranh cử năm 2016 và giữ trái phép tài liệu mật. Bất chấp các bê bối pháp lý, ông Trump vẫn đang là ứng viên hàng đầu của đảng Cộng hòa trong cuộc đua vào Nhà Trắng năm nay, khả năng cao sẽ tái đấu với Tổng thống đương nhiệm Joe Biden.

Bình luận về phán quyết của Tòa án Tối cao, Quentin Fulks, phó quản lý chiến dịch tranh cử của ông Biden, cho hay quyết định này "ảnh hưởng rất nhỏ" đến đương kim Tổng thống.

"Chúng tôi thực sự không quan tâm đến phán quyết đó", Fulks nói. "Đó không phải là cách chúng tôi dự định đánh bại Trump. Ngay từ đầu, chúng tôi muốn đánh bại Trump bằng lá phiếu của cử tri".

Tổng thống Biden cũng thể hiện sự tự tin lớn trước cơ hội tái đấu với Trump. "Tôi là người duy nhất từng đánh bại Trump", ông nói hôm 4/3. "Và tôi sẽ đánh bại ông ấy lần nữa".

Như Tâm (Theo Fox News, The Hill)