Những dòng kênh mang lại sức sống mới cho đô thị TPHCM

Kênh Nước Đen dài 1,4km, hoàn thành việc cải tạo hồi đầu năm 2022. Ảnh: Hữu Chánh

Vượt qua khó khăn

Hơn 5h, bà Lê Thị Lan (56 tuổi, nhà gần cầu Bùi Hữu Nghĩa, quận Bình Thạnh) đi bộ qua đường Hoàng Sa tập thể dục dọc kênh Nhiêu Lộc.

Bóng mát của hàng cây xanh, không khí trong lành, dễ chịu làm tinh thần bà phấn chấn.

"Gần 20 năm trước, ngồi trong nhà cách kênh chừng 30m tôi còn ngửi được mùi hôi nồng nặc. Hồi đầu chính quyền cải tạo con kênh này, không ai dám nghĩ một ngày được tản bộ dọc con kênh sạch đẹp như thế này" - bà Lan kể.

Có thể nói kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè là một dự án thành công, được coi là kỳ tích đáng tự hào của chính quyền và nhân dân TPHCM, là hình mẫu của dự án nâng cấp, cải tạo đô thị.

Một trong những khó khăn lớn nhất và để lại hệ quả kéo dài nhất là việc di dời, tái định cư người dân sống trên và ven kênh.

Đó thực sự là một cuộc di cư rất lớn, nếu không nói là lớn nhất trong công cuộc tái thiết thành phố sau 1990: cùng lúc tái định cư 7.000 hộ dân với hơn 50.000 người, hàng nghìn hộ dân bị ảnh hưởng trực tiếp.

Do khó khăn về vốn nên giai đoạn đầu của dự án, thành phố từng phải sử dụng cả tiền bán hóa giá nhà để làm, nhưng cũng có lúc phải tạm dừng vì vấn đề pháp lý, về sau mới có nguồn vốn ODA của Ngân hàng Thế giới (WB). Ngoài nguồn vốn, dự án Nhiêu Lộc - Thị Nghè còn đối diện thử thách quỹ nhà tái định cư.

Năm 1993, loạt nhà "cao cẳng" ven kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè được giải toả. Năm 1996 bắt đầu khởi công đoạn từ cầu Thị Nghè đến cầu Điện Biên Phủ và hoàn thành 2 năm sau đó.

Ngày 18.8.2012 - ngày khánh thành dự án cải tạo kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè - trở thành cột mốc lịch sử của nỗ lực cải tạo kênh rạch, nâng chất môi trường sống của TPHCM.

Hành trình tiếp nối

Nỗ lực "hồi sinh" kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè thành công đã tạo điều kiện cho nhiều dự án cải tạo môi trường khác. Các dự án lớn như tuyến kênh Tàu Hủ - Bến Nghé, Tân Hóa - Lò Gốm, Nước Đen... lần lượt được khởi công.

Chị Đỗ Thị Vân (ngụ Quận 8) cho hay, con kênh huyết mạch giao thương nhưng mỗi khi triều cường lên, đường biến thành sông, nước đen ngòm, mùi hôi bốc lên khiến ăn cơm cũng phải đóng cửa.

Kênh Tàu Hủ nay đã khác xưa. Cả khu vực vốn nổi tiếng ô nhiễm, ngập nước nay khang trang, sạch đẹp. Những cây cầu cũng được xây dựng rút ngắn thời gian di chuyển qua giữa hai bờ.

Câu chuyện "hồi sinh" kênh Hàng Bàng tiếp tục là một bước ngoặt trong nỗ lực cải tạo kênh rạch của TPHCM.

Từ năm 2015, con kênh được khơi thông với dòng nước trong xanh, hai bên là công viên thoáng đãng. Dù dự án vẫn còn tiếp tục, nhưng riêng đoạn kênh cải tạo hoàn tất cũng đã đem đến niềm vui cho người dân khu vực.

Trong nỗ lực chỉnh trang đô thị, TPHCM sẽ tiếp tục thực hiện 25 dự án, có những dự án rất quan trọng như cải tạo rạch Xuyên Tâm, Văn Thánh, kênh Hy Vọng... ở nhóm ưu tiên một. Các mốc thời gian 2025, 2030, 2035... và những kế hoạch, mục tiêu lớn lao của thành phố đang chờ đợi đi đến đích.