Người dân miền Tây Nghệ An nô nức khai hội đền Chín Gian

Hằng năm, lễ hội đền Chín Gian được tổ chức vào ngày 14 - 16.2 âm lịch, trong đó có nhiều hoạt động vui chơi đặc sắc.

Quang cảnh đền Chín Gian tọa lạc trên đỉnh Pu Quái, huyện Quế Phong (Nghệ An). Ảnh: Phạm Thông

Đây là dịp để người dân 9 bản 10 mường vùng Phủ Quỳ, cùng hành hương về nơi đất gốc mở hội tế trời, lễ tổ, cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt bội thu.

Nằm ở bản Piếng Chào (xã Châu Kim, huyện Quế Phong), đền Chín Gian được khởi dựng vào khoảng cuối thế kỷ XIV để thờ Pò Phà (nhà Trời) và Náng Xỉ Đả (con gái Trời) cùng với Tạo Ló Ỷ, Cầm Lứ, Cầm Lan - những người có công khai bản lập mường, mang lại cuộc sống ấm no cho đồng bào dân tộc Thái sinh sống tại vùng đất này.

Nhân dân và du khách gần xa về dự khai hội Đền Chín gian. Ảnh: Phạm Thông

Đền Chín Gian là nơi có nhiều kiến trúc gắn liền với số 9 - tượng trưng cho sự vĩnh cửu. Trước sân đền đặt 9 tượng trâu (6 trâu đen và 3 trâu trắng) đang phủ phục, được đặt trên 9 bệ đá. Phía trước 9 con trâu là 9 vạc đựng nước mưa.

Trước đền là 9 con trâu tượng trưng cho chín bản mười mường. Ảnh: Phạm Thông

Ngôi đền được xây dựng theo kiểu kiến trúc nhà sàn của người Thái, với cách bài trí tuân theo quy ước chặt chẽ. Phần mái đền Chín Gian xòe rộng sang 4 phía, bờ nóc trang trí lưỡng long chầu nguyệt, được nâng đỡ bởi hệ thống cột cái và cột quân.

Lễ hội đền Chín Gian gồm các hoạt động lễ khai quang, lễ yết cáo, lễ tắm trâu và lễ rước, lễ hiến trâu, lễ chém trâu.

Điểm đặc sắc, độc đáo của lễ hội đền Chín Gian là lễ hiến trâu. Những năm gần đây, nghi lễ hiến trâu vẫn được duy trì, nhưng chỉ mang tính chất tượng trưng. Trâu là món lễ vật không thể thiếu của người dân dâng lên ông trời và Tạo Ló Ỳ.

Nghi thức rước trâu tại lễ hội Đền Chín Gian. Ảnh: Phạm Thông

Lễ hội đền Chín Gian không chỉ là dịp để người dân nơi đây cầu bình an, mưa thuận gió hòa, mà còn là thời điểm để trưng bày, giới thiệu các mặt hàng thủ công mỹ nghệ truyền thống đến du khách như mây tre đan, thổ cẩm hay các món ăn độc đáo đến từ các xã Mường Nọc, Châu Kim…, cũng như trải nghiệm văn hóa dân tộc Thái thông qua nhiều hoạt động vui chơi, ca múa nhạc.

Đền Chín Gian được coi là trung tâm sinh hoạt văn hóa tâm linh của đồng bào Thái ở miền Tây Nghệ An. Năm 2008 được xếp hạng là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh. Năm 2016, Lễ hội đền Chín Gian đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Các hoạt động tín ngưỡng gắn với đền Chín Gian đã trở thành nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Thái miền Tây xứ Nghệ.