Nghiên cứu sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện: Thời điểm chín muồi, phù hợp thế giới

Giáo sư Trần Ngọc Đường nêu rõ đây là thời điểm chín muồi nghiên cứu sáp nhập một số tỉnh, bỏ cấp huyện.

GS Trần Ngọc Đường - Ảnh: QUANG VINH

Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã giao Đảng ủy Chính phủ chủ trì, phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Đảng ủy Quốc hội, các cấp ủy, tổ chức đảng có liên quan nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh.

Cùng với đó, nghiên cứu định hướng tiếp tục sắp xếp bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện).

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online sáng 20-2, GS Trần Ngọc Đường, nguyên phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam việc sáp nhập tỉnh này với tỉnh kia không có vấn đề gì về Hiến pháp.

Bởi Hiến pháp không nói cụ thể Việt Nam có 63 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương mà điều 110 Hiến pháp 2013 quy định các đơn vị hành chính của nước Việt Nam được phân định thành tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương.

Còn với việc nghiên cứu bỏ cấp huyện và chỉ còn cấp tỉnh, cấp xã cũng là hợp lý.

"Đây là chủ trương rất phù hợp với tổ chức chính quyền các nước trên thế giới.

Cụ thể, họ chú trọng xây dựng chính quyền 2 đầu mạnh, đó là tỉnh thành mạnh và cơ sở (xã, phường) mạnh.

Còn chính quyền trung gian ở giữa (cấp huyện) do chính quyền tỉnh đưa về một khu vực hoặc vùng nào đó thuộc một vài xã, phường để đại diện chính quyền tỉnh nắm chính quyền ở khu vực, cơ sở đó. Đây cũng là mô hình chính quyền tiến bộ, hiện đại hiện nay", GS Đường nói.

Sáp nhập tỉnh tạo ra động lực, không gian phát triển mạnh mẽ

* Hiện tại, Việt Nam đang có 63 tỉnh, thành, vậy khi nghiên cứu sáp nhập một số tỉnh nên theo hướng thế nào để phù hợp?

- Tôi cho rằng Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Trung ương cũng đã có nghiên cứu và có thể sẽ không còn 63 tỉnh, thành nữa mà sẽ định hướng nghiên cứu sáp nhập một số tỉnh lại để tạo ra thế mạnh cho vùng, liên kết vùng tốt hơn.

Song, cụ thể bao nhiêu tỉnh, thành tôi chưa thể biết, chưa thể nói được nhưng chắc sẽ gom lại và có thể còn gom nhỏ hơn nữa so với hiện nay để tạo ra vùng có thế mạnh liên kết với nhau.

Như tạo ra vùng vừa có biển, có rừng, đồng bằng - có thể hợp nhất một số tỉnh có biển với một số tỉnh không có biển để tạo thế mạnh về biển, tạo thành một vùng có thế mạnh rộng lớn.

Tôi nghĩ rằng, Bộ Chính trị, Trung ương đã có nghiên cứu nhưng sẽ phải làm từng bước.

* Hiện nay, việc sáp nhập đơn vị hành chính chủ yếu dựa trên nhiều tiêu chí nhưng chủ yếu là 2 tiêu chí quy mô dân số, diện tích. Vậy khi nghiên cứu sáp nhập một số tỉnh có nên tính toán các tiêu chí khác để đảm bảo phù hợp phát triển?

- Tôi cho rằng khi nghiên cứu việc sáp nhập một số tỉnh sẽ phải có các tiêu chí cụ thể để tạo sự đồng thuận cũng như động lực phát triển mạnh mẽ.

Nếu không có tiêu chí mà cứ sáp nhập theo ý muốn chủ quan sẽ không được và còn có thể tạo ra vùng phát triển không hợp lý.

Vừa qua, có thực tế việc chia tách đơn vị hành chính nhỏ quá dẫn đến tình trạng mâu thuẫn, thậm chí cạnh tranh, triệt tiêu sự phát triển của nhau.

Vì vậy, việc sáp nhập tỉnh sẽ là một lợi thế để khắc phục tình trạng này và tạo ra động lực, không gian phát triển mạnh mẽ.

Nếu bỏ cấp huyện giúp môi trường quản lý thông thoáng, thuận lợi

* Việc bỏ cấp huyện, theo ông có thuận lợi, khó khăn gì?

- Để xem việc này có lợi, hại thế nào cần tiếp tục nghiên cứu, làm rõ, sâu sắc hơn để thực hiện chủ trương này cho tốt bởi lâu nay ở chính quyền địa phương chúng ta quen với mô hình 3 cấp (tỉnh, huyện, xã).

Nhưng bước đầu suy nghĩ cho thấy, nếu bỏ cấp huyện cũng có nhiều thuận lợi. Thuận lợi thứ nhất sẽ tạo ra không gian tương đối rộng hơn để phát triển kinh tế, xã hội mà không bó hẹp trong quận, huyện nào đó.

Đồng thời, tạo ra môi trường rộng lớn hơn để thu hút tiềm năng, nguồn lực để phát triển. Đó là một lợi rất lớn trong điều kiện phát triển kinh tế hội nhập ngày càng rộng lớn. Khi đó, không bị rào cản bởi ranh giới, lãnh thổ của huyện, quận, phường.

Thứ hai, thu hút nguồn lực lớn hơn của cả tỉnh phục vụ cho một dự án của xã, phường nào đó.

Thứ ba, việc này thực hiện đúng chủ trương của Đảng là tinh giản để giảm tầng nấc trung gian, tăng ngân sách cho Nhà nước, bớt chi phí cho bộ máy của quận, huyện hiện nay cũng rất nhiều.

Thêm vào đó, trong điều kiện khoa học công nghệ phát triển như vũ bão hiện nay thì việc quản lý nhà nước từ tỉnh đến cơ sở là xã phường thuận lợi hơn rất nhiều khi công nghệ thông tin phát triển.

Thêm vào đó, sẽ bỏ được được tầng nấc trung gian (cấp huyện) và phân cấp, phân quyền thẳng từ cấp tỉnh xuống cấp xã, phường. Từ đó, sẽ giúp môi trường quản lý thông thoáng hơn, thuận lợi hơn.

Tuy nhiên, việc này bước đầu có thể tạo ra một số cản trở do nhận thức chưa đầy đủ nên sẽ nghi ngại, lo lắng về quản lý Nhà nước có thực hiện được không hay chính quyền cấp trên, cấp dưới xa nhau như thế liệu có quan liêu hay không?.

Những nghi ngại này từ thực tiễn sẽ giải quyết. Việc quan trọng là cần làm thế nào tuyên truyền, giáo dục để có nhận thức thống nhất, thông suốt về việc nghiên cứu bỏ cấp trung gian quận, huyện.

* Theo ông thời điểm này đã là chín muồi để tiến hành sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện hay chưa và có nên thực hiện trước Đại hội XIV (tháng 1-2026)?

- Thời điểm này đã là chín muồi để nghiên cứu các việc này nhưng phải nghiên cứu từng bước.

Nhất là sau khi sắp xếp được bộ máy chính trị hành chính của trung ương tốt, rồi chính quyền địa phương tốt thì làm việc sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện cần bài bản chứ không làm theo ý muốn chủ quan được.

Hiện nay quyết tâm của Đảng, Nhà nước là phải làm nhanh, mạnh để chuẩn bị bước vào kỷ nguyên mới bắt đầu từ đại hội XIV. Như vậy phải có cơ sở trước để bước vào có thể thực hiện được. Nên việc này cũng có thể nghiên cứu làm trước Đại hội.