Mỹ sẽ áp dụng thi hành án tử hình bằng khí nitơ

Thẩm phán liên bang ra phán quyết cho phép bang Alabama lần đầu tiên thi hành án bằng khí nitơ vào hôm 25/1, bất chấp nhiều ý kiến tranh cãi về tính nhân đạo.

Trong phán quyết đưa ra hôm 10/1, thẩm phán R. Austin Huffaker bác yêu cầu dừng cuộc hành quyết được ấn định vào ngày 25/1 với tù nhân Kenneth Eugene Smith.

Các luật sư của Smith cho biết chính quyền bang Alabama đang cố biến tử tù này thành "đối tượng thử nghiệm" cho phương pháp hành quyết chưa từng được thực hiện và dự kiến kháng cáo quyết định này. Vụ việc có thể được đưa ra Tòa án Tối cao.

Phương pháp hành quyết mới dự kiến được thực hiện bằng cách đeo mặt nạ chống độc, thay thế không khí bình thường bằng khí nitơ tinh khiết. Ba bang Alabama, Mississippi và Oklahoma đã cho phép thi hành án cách này, nhưng đều chưa thực hiện.

Smith, 58 tuổi, là một trong hai kẻ bị kết tội giết Elizabeth Sennett, vợ của một mục sư, vào năm 1988. Các công tố viên cho biết Smith và đồng phạm được chồng nạn nhân trả 1.000 USD mỗi người để giết vợ vì tiền bảo hiểm. Người chồng đã tự sát khi bị điều tra. Đồng phạm của Smith bị xử tử bằng cách tiêm thuốc độc vào năm 2010.

Cục Cải huấn Alabama tiêm thuốc độc cho Smith vào năm 2022 nhưng phải hủy bỏ vì khó tìm ven.

Phán quyết cho phép tiến hành kế hoạch xử tử bằng khí nitơ của thẩm phán được đưa ra sau phiên tòa vào tháng 12/2023. Theo hồ sơ pháp lý, luật sư phía Smith và phía bang Alabama đưa ra những mô tả bất đồng về rủi ro và tính nhân đạo của cái chết do hít khí nitơ.

Văn phòng Tổng chưởng lý bang Alabama lập luận rằng việc thiếu oxy sẽ "gây bất tỉnh trong vài giây và gây tử vong trong vòng vài phút". Bang đối chiếu phương pháp thi hành án mới này với các vụ tai nạn trong sản xuất công nghiệp gây bất tỉnh và tử vong sau khi hít khí nitơ.

Nhưng các luật sư của Smith lập luận rằng quy trình mới chứa nhiều ẩn số và có thể vi phạm hiến pháp về hình phạt và bất thường.

Theo luật sư của Smith, trong hướng dẫn về an tử viết năm 2020 của Hiệp hội Thú y Mỹ, phương pháp an tử bằng thiếu oxy có thể chấp nhận được đối với lợn nhưng không phải đối với các động vật có vú khác vì có thể tạo ra một "môi trường thiếu oxy".

Văn phòng Tổng chưởng lý Alabama lập luận rằng những lo ngại của Smith chỉ là suy đoán.

Smith bị kết án tử hình năm 1989. Sau khi kháng cáo, anh ta được xét xử lại và bị kết án lần nữa vào năm 1996.

Kenneth Eugene Smith từng kiến nghị được thi hành án theo phương pháp mới sau khi nó được phê duyệt vào năm 2018, nhưng đổi ý sau khi được xác định là người đầu tiên thực hiện. Ảnh: Alabama Department of Corrections

Bang Oklahoma lần đầu tiên đề xuất sử dụng khí nitơ để hành quyết vào năm 2014, sau nhiều lần thực hiện tiêm thuốc độc thất bại. Ý tưởng này đến từ báo cáo dài 14 trang do một giáo sư tư pháp hình sự thực hiện.

Joel Zivot, phó giáo sư gây mê tại Đại học Emory, cho biết nitơ là một loại khí trơ, chiếm 78% không khí con người hít thở, vô hại khi hít thở cùng oxy. Nhưng khi hít nitơ tinh khiết, các tế bào và cơ quan của cơ thể dần bị thiếu oxy cần thiết để hoạt động, sẽ ngất đi trong vài phút và nhanh chóng tử vong khi tim ngừng đập. Ông Zivot nói không có bằng chứng nào rằng khí nitơ sẽ gây ra cái chết nhẹ nhàng.

Alan Eugene Miller được lên kế hoạch là người đầu tiên bị xử tử bằng phương pháp này vào 22/9/2022, nhưng sau đó bang Alabama hủy bỏ. Miller nhận án tử hình vì sát hại ba người trong vụ xả súng năm 1999.

Các chuyên gia nhân quyền của Liên Hợp Quốc cảnh báo rằng việc sử dụng khí nitơ để hành quyết tử tù có thể vi phạm một số nguyên tắc được Liên Hợp Quốc thông qua để bảo vệ những người bị giam giữ và một hiệp ước quốc tế chống tra tấn mà Mỹ đã ký nhiều thập kỷ trước. Tuy nhiên, hiệp ước bao gồm một điều khoản phủ nhận việc áp dụng hiệp ước đối với hình phạt tử hình miễn là được thực hiện phù hợp với Hiến pháp. Tòa án Tối cao Mỹ phán quyết rằng Tu chính án thứ tám cấm hình phạt tàn ác và bất thường nhưng không nhất thiết cấm án tử hình.

Tuệ Anh (Theo CBS, Scientific American)