Mũi tấn công của Nga phơi bày điểm yếu trên phòng tuyến Ukraine

Chiến dịch vượt biên giới tấn công vào Kharkov mà Nga phát động cho thấy Ukraine thiếu nhân lực và khí tài nghiêm trọng, cùng khả năng phòng không kém.

Đối với Ukraine, tháng 5 ngày càng trở thành khoảng thời gian khốc liệt nhất.

Thành phố Vovchansk ở tỉnh Kharkov mà lực lượng Ukraine tái kiểm soát hơn 18 tháng trước cuối tuần qua chứng kiến những cuộc pháo kích và không kích dữ dội của Nga. Lực lượng Nga sau đó bất ngờ mở chiến dịch tấn công dọc theo biên giới dài khoảng 100 km, nhằm chọc thủng phòng tuyến của Ukraine trong khu vực.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cùng các quan chức Ukraine cho biết nỗ lực tiến quân của Nga vào Vovchansk bị chặn đứng, song lực lượng Nga đã cắt đứt nhiều tuyến đường tới thành phố.

Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố đã thọc sâu vào phòng tuyến Ukraine và kiểm soát 9 làng dọc biên giới Kharkov chỉ trong hai ngày tấn công, kết quả mà lực lượng nước này phải mất nhiều tháng mới đạt được tại mặt trận miền đông.

Tổng tư lệnh quân đội Ukraine Oleksandr Syrsky thừa nhận lực lượng nước này đối mặt tình thế khó khăn ở Kharkov, song cho biết họ đang làm tất cả những gì có thể để giữ vững phòng tuyến.

Khung cảnh đổ nát sau trận tập kích của Nga ở Kharkov ngày 10/5. Ảnh: Reuters

Giới quan sát cho rằng mũi tấn công bất ngờ ở Kharkov là một ví dụ nữa cho những thách thức mà Ukraine phải đối mặt khi bước sang năm thứ ba xung đột với Nga. Lực lượng Ukraine đang bị dàn mỏng, hỏa lực pháo binh bị Nga áp đảo, lưới phòng không suy yếu, trong khi nguồn binh sĩ tiếp viện thiếu thốn. Tình cảnh càng trở nên tồi tệ khi thời tiết chuẩn bị bước vào mùa hè, tạo điều kiện cho các đơn vị tăng thiết giáp Nga di chuyển dễ dàng hơn.

Thiếu tướng Vadym Skibitsky, phó giám đốc Cơ quan Tình báo Quốc phòng Ukraine, tuần trước nói với Economist rằng vấn đề của lực lượng nước này là "không có vũ khí" và người Nga biết tháng 4-5 là thời điểm khó khăn với Ukraine.

Tình báo Ukraine ước tính Nga hiện đã tập trung hơn nửa triệu quân ở Ukraine hoặc tại khu vực biên giới nước này. Skibitsky thêm rằng Moskva cũng bố trí "lực lượng dự bị" ở miền trung nước Nga, sẵn sàng chi viện cho các mũi tiến công thọc sâu.

Cuộc tấn công ở biên giới đông bắc Ukraine diễn ra sau khi Nga thành lập cánh quân mới có tên Sever (Cánh quân Bắc). George Barros, thành viên tại Viện Nghiên cứu Chiến tranh ở Washington đánh giá Sever là "nhóm tác chiến đáng kể" của Nga.

"Nga đã tìm cách huy động 60.000-100.000 quân cho cánh quân này để tấn công Kharkov và chúng tôi đánh giá quân số hiện tại của họ là gần 50.000 người", Barros nói, khẳng định lực lượng này "có khả năng chiến đấu mạnh mẽ".

Một đơn vị đặc nhiệm của Ukraine cuối tuần trước cho hay đợt tấn công này "chỉ là khởi đầu và Nga đã có vị thế mạnh mẽ để tiến hành thêm các mũi thọc sâu khác".

Dù vậy, đà tiến của Nga đã khiến một số chỉ huy Ukraine tại Kharkov bất ngờ và bức xúc với cách thức tổ chức, xây dựng phòng tuyến của giới chức địa phương.

Chính quyền Kharkov từng tuyên bố đã đầu tư khoản tiền lớn xây dựng hệ thống phòng tuyến, chướng ngại vật dọc biên giới với Nga để ngăn đối phương tấn công. Tuy nhiên, Denys Yaroslavskyi, chỉ huy đơn vị trinh sát Ukraine tại Kharkov, cho hay phòng tuyến thứ nhất dọc biên giới "đơn giản là không tồn tại".

"Chẳng có phòng tuyến đầu tiên nào cả. Chúng tôi nhìn thấy lính Nga thản nhiên tiến vào, không có bãi mìn nào trên đường đối phương di chuyển", Yaroslavskyi nói.

Frontelligence Insight, nhóm phân tích tình báo Ukraine, tìm cách trấn an dư luận, khẳng định biên giới giữa Kharkov với Nga không phải là khu vực phù hợp để xây dựng phòng tuyến thứ nhất.

"Biên giới là vùng xám, nơi không có binh sĩ hay chiến hào, nên lực lượng Nga mới có thể tiến nhanh như vậy", nhóm này cho hay. "Thay vào đó, Ukraine xây dựng tuyến phòng thủ cách biên giới vài km, nơi quân đội và lực lượng phòng vệ lãnh thổ đang trấn giữ cũng như ngăn chặn lực lượng Nga".

Frontelligence Insight bác thông tin "phòng tuyến Ukraine đang sụp đổ", thêm rằng lực lượng Nga tấn công không phải những đơn vị thiết giáp quy mô lớn, mà là các đơn vị chiến thuật nhỏ.

Dù vậy, một số nhà phân tích cảnh báo Nga có thể tung lực lượng dự bị mở rộng tấn công biên giới về phía tây tới khu vực Sumy, nơi đã chứng kiến các đợt đột kích của lực lượng đặc nhiệm Nga trong nhiều tháng qua.

Cánh quân Sever không đủ lực lượng để tấn công và kiểm soát một thành phố lớn như Kharkov, song đó dường như không phải mục tiêu của Nga. Barros nói rằng mục tiêu của họ là buộc Ukraine phải điều quân từ Donetsk tới Kharkov, khiến Kiev phải dàn mỏng lực lượng dọc tiền tuyến gần 1.000 km. Điều này được cho là sẽ tạo ra cơ hội, đặc biệt ở tỉnh Donetsk, để Nga đạt được những mục tiêu chính trong năm 2024.

Chiến dịch ở Kharkov cũng có thể kéo lực lượng Ukraine khỏi tuyến phòng thủ Kupiansk ở tỉnh Kharkov, nơi các mũi tiến công của Nga đã đình trệ trong nhiều tháng. Nỗ lực này nhằm tạo ra vùng đệm bên trong lãnh thổ Ukraine để ngăn chặn các đòn tập kích của Kiev vào thành phố biên giới Belgorod của Nga.

Lựu pháo của đơn vị Ukraine khai hỏa ở Kharkov ngày 21/4. Ảnh: AFP

Ukraine không chỉ đối mặt thách thức ở Kharkov. Quân đội Ukraine tuần trước thừa nhận họ phải chứng kiến số vụ giao tranh gia tăng với hơn 150 trận chỉ trong ngày 9/5, sau đợt tăng đáng kể vào tháng 3-4.

Nga thực tế có đủ nhân lực để dàn mỏng tuyến phòng thủ của Ukraine tại nhiều điểm nóng cách nhau hàng trăm km, buộc Kiev phải dự đoán xem đối phương sẽ tiến hành cuộc tấn công lớn mùa hè vào địa điểm và thời điểm nào.

Tần suất tấn công gia tăng của Nga đã phơi bày hai lỗ hổng nghiêm trọng của Ukraine, gồm thiếu nhân lực và lực lượng phòng không mỏng. Nga đã nhanh chóng khai thác cả hai, tận dụng khoảng thời gian trước khi đợt vũ khí viện trợ mới của phương Tây chuyển đến Ukraine đủ mang lại tác động trong vài tuần tới.

"Nhân lực vẫn là thách thức cốt lõi và Ukraine đang nỗ lực khôi phục các lữ đoàn đã bị suy giảm sức chiến đấu sau nhiều tháng giao tranh, đồng thời thành lập 10 lữ đoàn cơ động mới", Barros nói.

Các nhà phân tích phương Tây tin rằng Nga có thể áp đảo lực lượng Ukraine với tỷ lệ 10:1 ở Chasov Yar, thành trì tại tỉnh Donetsk. Ukraine cũng thua kém về số lượng đạn pháo và thiếu lực lượng yểm trợ trên không. Một blogger quân sự Ukraine tuần trước ước tính có tới 15 lữ đoàn bộ binh Nga, với tổng quân số 15.000 quân, đang hoạt động theo hướng Chasov Yar.

Tướng Skibitsky thừa nhận Chasov Yar rơi vào tay Nga là kịch bản có thể xảy ra, thêm rằng "tất nhiên không phải ngay hôm nay hay ngày mai, mà tất cả phụ thuộc vào nguồn dự trữ và nguồn cung bổ sung của chúng tôi".

Stanislav, lính Ukraine chiến đấu ở đông bắc Chasov Yar, tuần trước cho biết lực lượng đông đảo của Nga chia thành nhiều nhóm "đang tấn công cả ngày lẫn đêm", khiến phía phòng thủ kiệt sức.

"Nga cũng đang tận dụng ưu thế trên không để tập kích Kharkov bằng bom lượn thả từ chiến đấu cơ, do Ukraine không có hệ thống phòng không đủ sức đối phó. Điều này cho thấy nhu cầu cấp thiết là Mỹ cần chuyển thêm khí tài phòng không tầm xa để Ukraine có thể đánh chặn chúng", Barros nói.

Mỹ ngày 10/5 thông báo gói viện trợ đạn phòng không và vũ khí khác trị giá 400 triệu USD cho Ukraine, song giới quan sát cho rằng Kiev cần nhiều hơn nữa.

Tổng thống Ukraine cho biết "chúng tôi có thể ngăn chặn quân Nga ở miền đông" cho tới khi viện trợ đến, song thừa nhận tình hình ở mặt trận này thực sự khó khăn và số vũ khí được chuyển đến Ukraine "hiện chưa phải là tất cả số đã được thông qua".

"Chúng tôi cần mọi thứ tới nhanh hơn", ông nói thêm.

Cục diện chiến sự Nga - Ukraine. Đồ họa: WP

Mỗi ngày viện trợ phương Tây chưa đến nơi, người Nga sẽ có thêm cơ hội tiến quân và Ukraine khó có thể bảo tồn nguồn nhân lực quý giá, theo giới quan sát. Barros nói những bước tiến mà Nga đạt được gần đây ở Kharkov không chỉ mang tính cơ hội, mà họ đã chuẩn bị rất kỹ để khai thác nó.

"Ukraine có thể cần phải đưa ra những quyết định đầy khó khăn trong tình thế tiến thoái lưỡng nan hiện tại", chuyên gia này nói, thêm rằng điều đó đồng nghĩa Kiev nhiều khả năng phải chấp nhận mất thêm lãnh thổ để có thêm thời gian, dù nhiều phần trong số đó sẽ rất khó giành lại.

Thanh Tâm (Theo CNN, AFP, Washington Post)