Liệu ông Putin có thể bị bắt và ra tòa?

Tòa án Hình sự Quốc tế đã phát lệnh bắt giữ Tổng thống Nga Vladimir Putin về xung đột ở Ukraine. Liệu ông Putin có bị bắt giữ và ra tòa ở The Hague?

Tổng thống Nga Vladimir Putin - Ảnh: REUTERS

Về lệnh bắt giữ của ICC

Các quốc gia thành viên ICC có nghĩa vụ thực hiện lệnh bắt giữ ông Putin và ủy viên về quyền trẻ em của Nga, bà Maria Lvova-Belova, nếu họ đi du lịch đến quốc gia của họ.

"Đúng vậy", công tố viên ICC Karim Khan nói với Hãng tin AFP khi được hỏi liệu ông Putin có bị bắt giữ nếu ông đặt chân đến bất kỳ quốc gia nào trong số 123 nước thành viên ICC hay không.

Mặc dù điều này có thể gây khó khăn cho việc đi lại của ông Putin, ICC không có lực lượng cảnh sát riêng để thực thi lệnh bắt giữ mà hoàn toàn dựa vào các quốc gia thành viên.

Theo Hãng tin AFP, các nước không phải lúc nào cũng làm như vậy, đặc biệt khi lệnh bắt giữ liên quan đến một nguyên thủ quốc gia đương nhiệm như ông Putin.

Trước đó, cựu lãnh đạo Sudan Omar al-Bashir đã đến thăm một số quốc gia thành viên ICC bao gồm Nam Phi và Jordan. Dù đã bị lật đổ vào năm 2019, Sudan vẫn chưa giao nộp ông ta.

Ông Matthew Waxman, giáo sư Trường Luật Columbia, nhận định việc phát lệnh bắt giữ ông Putin là "một bước rất quan trọng của ICC nhưng khả năng chúng ta thấy Putin bị bắt là rất mong manh".

Rào cản chính là gì?

Đầu tiên và quan trọng nhất: Nga, giống như Mỹ và Trung Quốc, không phải là thành viên của ICC.

ICC có thể khởi tố ông Putin vì Ukraine đã chấp nhận quyền tài phán của mình đối với tình hình hiện tại, mặc dù Kiev cũng không phải là thành viên.

Matxcơva đã bác bỏ các lệnh chống lại ông Putin và không dẫn độ công dân của mình trong mọi trường hợp.

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cho biết Nga "không công nhận thẩm quyền của tòa án này và vì vậy từ quan điểm pháp lý, các quyết định của tòa án này là vô hiệu".

Trên thực tế, Nga đã ký Quy chế Rome về ICC nhưng không phê chuẩn để trở thành thành viên. Sau đó Nga rút lại chữ ký theo lệnh của ông Putin vào năm 2016, sau khi ICC mở cuộc điều tra về cuộc chiến ở Georgia năm 2008.

Bà Cecily Rose, trợ lý giáo sư về luật quốc tế công tại Đại học Leiden (Hà Lan), cho biết ông Putin khó có thể bị kết án vì tội ác chiến tranh "trừ khi có sự thay đổi chế độ ở Nga".

Những nghi phạm cấp cao nhất có phải ra tòa?

Công tố viên Karim Khan cho biết lịch sử đã chứng kiến một số nhân vật cấp cao cuối cùng phải ra tòa vì tội ác chiến tranh.

"Có rất nhiều ví dụ về những người nghĩ rằng họ nằm ngoài tầm kiểm soát của luật pháp... họ đã phải ra tòa", ông Khan nói. "Hãy nhìn Milosevic hoặc Charles Taylor hoặc Karadzic hoặc Mladic".

ICC đã kết án cựu Tổng thống Liberia Taylor vào năm 2012 về tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người.

Cựu tổng thống Serbia Slobodan Milosevic chết trong phòng giam ở The Hague năm 2006 khi đang bị xét xử tội diệt chủng tại tòa án tội ác chiến tranh Nam Tư.

Cựu lãnh đạo người Serbia ở Bosnia, Radovan Karadzic, bị bắt vào năm 2008 và bị tòa án kết tội diệt chủng, còn thủ lĩnh quân sự của ông ta, Ratko Mladic, bị bắt vào năm 2011 và bị kết án tù chung thân.