Lễ đặt tên âm và mừng cơm mới được công nhận là di sản

Lễ cấp sắc đặt tên âm của người Dao và lễ mừng cơm mới của người Tày vừa được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Tại hội làng Bằng Cả, TP Hạ Long sáng 28/2, chính quyền sẽ công bố quyết định của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch về việc đưa Lễ cấp sắc của người Dao Thanh Y và Lễ mừng cơm mới của người Tày vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Tại Quảng Ninh, cộng đồng người Dao gần 74.000 người, chiếm 5,57% dân số, bao gồm ba nhóm chính: Dao Thanh Phán, Dao Thanh Y và Dao Lô Gang. Lễ cấp sắc, hay còn gọi là lễ đặt tên âm, là tập quán độc đáo do người Dao Thanh Y sáng tạo và gìn giữ.

Lớp truyền dạy lễ cấp sắc của người Dao Thanh Y ở Quảng Ninh. Ảnh: Trần Trinh

Theo quan niệm của người Dao Thanh Y, người con trai dù ở độ tuổi nào, nếu chưa trải qua lễ cấp sắc vẫn được xem là chưa có tên tuổi, chưa được cộng đồng và thần linh công nhận. Người chưa được cấp sắc không được phép tham gia vào các công việc trọng đại của làng, không đủ tư cách thắp hương bàn thờ tổ tiên trong các dịp lễ Tết, cũng như không được cộng đồng tôn trọng. Chỉ khi được đặt tên âm, người đàn ông mới trở thành thành viên đầy đủ của cộng đồng, được tham gia nghi lễ quan trọng và khi qua đời linh hồn mới được đoàn tụ với tổ tiên.

Lễ cấp sắc xưa kia thường được tổ chức linh đình, kéo dài ba ngày ba đêm với sự tham gia của thầy cúng uy tín. Các thầy cúng sử dụng tiếng Nôm Dao thực hiện các nghi lễ. Điều đặc biệt là trong các bài cúng, có nội dung mang tính giáo dục truyền thống, phong tục tập quán, đạo lý làm người và cách ứng xử trong cuộc sống, hướng con người đến những giá trị tốt đẹp.

Lễ cấp sắc của người Dao Thanh Y thường diễn ra vào dịp cuối năm hoặc đầu xuân. Mỗi người đàn ông chỉ trải qua nghi lễ này một lần trong đời. Tên âm được đặt thể hiện vai vế và thứ bậc trong dòng họ và phải tuân theo quy tắc ba đời mới được lặp lại. Do đó, các gia đình phải cẩn trọng xem xét thứ tự dòng họ để tránh trùng tên với tổ tiên.

Lễ mừng cơm mới của người Tày ở Quảng Ninh thường được tổ chức vào cuối tháng 10 Âm lịch. Lễ hội này có nguồn gốc lâu đời, gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của các bản làng người Tày, thể hiện ước vọng về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc và mùa màng bội thu. Đây cũng là dịp để người Tày bày tỏ lòng biết ơn đối với trời đất và tổ tiên đã ban cho mùa màng tốt tươi, cầu mong những vụ mùa tiếp theo cũng được thuận lợi. Lễ hội cũng là cơ hội để gia đình, họ hàng và dân làng sum vầy, thắt chặt tình đoàn kết cộng đồng.

Mâm cơm đãi khách trong Lễ mừng cơm mới của người Tày ở Quảng Ninh. Ảnh: La Nhung

Lễ mừng cơm mới gồm hai phần chính: Lễ cúng tổ tiên và phần hội ăn mừng cơm mới. Lễ cúng tổ tiên là nghi lễ quan trọng nhất, thể hiện lòng thành kính và biết ơn của con cháu đối với tổ tiên. Sau lễ cúng, gia chủ mời khách thưởng thức mâm cơm mới với các món ăn truyền thống như xôi lá gừng, thịt gà, thịt ngan, khau nhục, nằm quắt, cá rán, miến xào, thịt nạc xào tỏi, rau xanh và rượu gạo. Khách mời thường mang theo hoa quả đến chung vui cùng gia chủ.

Ngày nay, lễ mừng cơm mới không chỉ là nét đẹp văn hóa truyền thống mà còn là điểm đến hấp dẫn đối với du khách muốn khám phá văn hóa địa phương.

Tại Quảng Ninh, người Tày có khoảng 30.000 người, chiếm 2,61% dân số, sinh sống tại tất cả 13 huyện, thị xã và thành phố trong tỉnh.

Lê Tân