Làng nghề thúng chai với 'tuyệt chiêu' chống thấm bằng... phân bò

Làng nghề thúng chai Phú Mỹ (xã An Dân, huyện Tuy An, Phú Yên) vẫn còn giữ cách làm truyền thống từ vật liệu thô đến các công đoạn chế tạo. Nhiều khu du lịch, các công ty nước ngoài rất yêu thích mặt hàng này.

Làng nghề làm thúng chai Phú Mỹ vẫn giữ những công đoạn thủ công truyền thống - Ảnh: MINH CHIẾN

Làng nghề thúng chai (thuyền thúng) Phú Mỹ đã trải qua hàng chục năm phát triển. Thời cao điểm có khoảng 50 hộ làm thúng chai, nhưng do thu nhập bấp bênh, đến nay chỉ còn ít hộ bám trụ với nghề.

Một trong số đó là cơ sở của ông Trương Văn Trung và vợ là bà Trương Thị Bích Kiều. Họ vẫn duy trì toàn bộ công đoạn làm thúng chai thủ công.

Kỳ công làm thúng

Đến trực tiếp nơi làm thúng chai mới thấy rõ sự kỳ công, tỉ mẩn của những người thợ. Dùng chiếc chày lớn giã vào phần đáy thúng cho đều, ông Trung cho hay để làm ra một chiếc thúng chai đẹp phải chọn loại tre mỡ, không già cũng không non.

"Tôi quê gốc Nghệ An, vào đây làm cũng đã hơn 20 năm rồi. Toàn bộ công đoạn làm thúng chai đều do hai vợ chồng làm hết. Làm thúng chai thủ công cực lắm, nên ít ai mặn mà", ông Trung nói.

Những cây tre này được lấy từ nhiều khu vực ven sông huyện Tuy An chẻ nhỏ, đều, rồi đem phơi 4 - 5 ngày nắng. Khâu then chốt là làm mê thúng (đáy thúng), tre được vót mỏng và đan đều khít với nhau.

Tre mỡ là vật liệu để làm thúng chai - Ảnh: MINH CHIẾN

Ông Trung vót những thanh tre mỏng để đan mê thúng - Ảnh: MINH CHIẾN

Mê thúng sau khi đan được đặt vào một khuôn đất đã đào sẵn - Ảnh: MINH CHIẾN

Chiếc chày khổng lồ nện xuống đáy thúng để tạo hình - Ảnh: MINH CHIẾN

Tiếp đến là công đoạn lận vành. Người thợ đào hầm đất làm khuôn rồi đặt nguyên tấm mê thúng đã đan xong xuống hầm.

Theo ông Trung, đây là một trong những công đoạn quan trọng quyết định đến chất lượng sản phẩm để chiếc thúng sau khi lận cả vòng thúng và vành phải tròn đều, cân bằng và không biến dạng, thậm chí phải dùng cùm vành để siết và nắn vành.

"Tuyệt chiêu" chống thấm truyền đời của dân làng nghề thúng chai

Ngay khi chiếc thúng chai hoàn thiện, bà Kiều lại lăn chiếc thúng ra ngoài phơi nắng, sau đó để đến công đoạn đặc biệt giúp thúng luôn bền chắc và có màu nâu óng như sáp ong.

Bà Kiều bê từng xô phân bò tươi và trát đều lên mặt thúng. Cách làm này nhằm nhằm bịt kín các kẽ hở của nan tre. Sau khi lớp đầu tiên khô, thợ lại trét thêm lớp thứ hai. Đợi phân bò khô, bà Kiều lại dùng nhựa dầu rái quét thêm 2 lớp. Lúc đó, thúng chai mới hoàn thành.

"Kỹ thuật chống thấm bằng phân bò và nhựa dầu rái được truyền lại từ đời cha ông, giúp thúng có màu đẹp chống mối mọt. Phân bò bịt kín kẽ hở của các nan tre, sau đó nhựa dầu rái thấm vào, kết dính lại với nhau rất bền.

"Lớp chống thấm này tồn tại trong môi trường nước biển 4 - 5 năm. Công đoạn này rất cực, phải dang nắng, người thì hôi mùi phân bò, nhưng nghề của cha ông thì ráng mà làm", bà Kiều tâm sự.

Một chiếc thúng chai đã thành hình - Ảnh: MINH CHIẾN

Thúng sau đó được trét phân bò tươi - Ảnh: MINH CHIẾN

Thúng chai được quét dầu rái để chống thấm - Ảnh: MINH CHIẾN

Thúng chai xếp chồng lên nhau có màu nâu óng như sáp ong - Ảnh: MINH CHIẾN

Tùy theo kích cỡ, giá thúng chai dao động từ 1,5 - 3 triệu đồng. Số lượng thúng gia đình bà Kiều bán ra phụ thuộc vào đơn đặt hàng. Đa số thúng chai được ngư dân dùng để câu mực, hay các khu du lịch mua về để chở khách, thậm chí xuất khẩu.

"Ưu điểm của thúng chai Phú Mỹ là rất khó bị lật khi đi biển, dễ xoay trong không gian hẹp bởi dạng hình tròn. Hơn nữa, thúng chai làm bằng tre khi bị rách, thủng có thể đem về trét và vá lại được. Làm thúng chai chủ yếu lấy công làm lời.Nhà tôi nhờ kiếm được đầu ra với vẫn còn giữ cách làm truyền thống, nên khách hàng khá ưa thích", bà Kiều chia sẻ.