Không được bảo vệ, Di tích Quốc gia thành bãi hoang chăn bò

Di chỉ khảo cổ Phôi Phối – Bãi Cọi nằm ở xã Xuân Viên (huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh). Nơi đây là một cồn cát rộng khoảng 3ha và tồn tại hàng trăm năm (trong khung niên đại khoảng 2.500 – 2.000 TCN). Di tích này được phát hiện vào đầu năm 1974 và được phép khai quật năm 1976.

Qua nhiều đợt khảo sát điền dã, các đoàn chuyên gia khảo cổ học đã phát hiện các hiện vật đa dạng về chất liệu như đồ đá, đồ đồng, đồ sắt, đồ thủy tinh, đồ đất nung, đồ gốm… Trong đó, các nhà khảo cổ phát hiện nhiều ngôi mộ đặc trưng với hai kiểu táng thức là mộ chum, bình và mộ đất.

Khu di chỉ Phôi Phối - Bãi Cọi là di chỉ để các nhà khảo cổ học nghiên cứu khu cư trú và các tập tục tín ngưỡng của cư dân Phôi Phối - Bãi Cọi, để so sánh chung với các nền văn hóa cổ đại có niên đại tương đồng trong khu vực. Những phát hiện này cho thấy di chỉ Phôi Phối- Bãi Cọi có tầm quan trọng, vị trí đặc biệt trong việc nghiên cứu thời sơ sử Hà Tĩnh cũng như ở Việt Nam.

Năm 2014, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đã công nhận Di chỉ khảo cổ học Phôi Phối – Bãi Cọi là di tích cấp Quốc gia. Tuy nhiên, sau 10 năm được "sắc phong" hiện di tích khảo cổ này vẫn đang là bãi đất cát hoang vu với cỏ dại mọc um tùm, ở giữa là rừng bạch đàn.

Trong di tích này cũng xuất hiện nhiều hố sâu do người dân vào đây khai thác cát trái phép để lại. Theo người dân địa phương, khu vực này từng có trường hợp những người lạ mặt lẻn đến đào cổ vật.

Khu di chỉ có tầm vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu các nền văn hóa đang dần bị bỏ quên. Không có rào chắn, không biển hiệu, nhiều người còn lầm tưởng đây chỉ là một bãi đất hoang.

Ông Trần Phi Công - Phó giám đốc Bảo tàng tỉnh Hà Tĩnh, cho biết Di tích khảo cổ học Phôi Phối - Bãi Cọi đang hàng giờ đối mặt với sự xâm hại đến từ nạn săn tìm cổ vật và khai thác cát trái phép. “Di tích đã được xếp hạng cấp Quốc gia phải khoanh vùng để bảo vệ. Trước thực trạng trên, ngành chức năng cần có những biện pháp bảo vệ kịp thời như xây dựng hàng rào. Nếu không, di tích sẽ đối mặt với sự xâm phạm của động vật hoặc con người, điều đó sẽ làm sai lệch di tích", ông Công nói.