Khoảng trống quản lý người tâm thần

Những người có bệnh tâm thần nhưng đang sống có vẻ bình thường, cho đến một hôm họ làm chuyện khác thường, thậm chí đoạt mạng người khác.

Bệnh nhân đến khám tại Bệnh viện Tâm thần TP.HCM - Ảnh: X.MAI

Vụ cô gái ăn tối hơn 11 triệu đồng ở khách sạn 5 sao rồi "bùng" tiền là một ví dụ về thực trạng người tâm thần hiện nay khi người tâm thần có vẻ ngoài "rất bình thường".

Tâm thần sao biết gọi món đắt tiền?

Cô gái nói trên ăn mặc sang trọng bước vào nhà hàng, gọi các món cao cấp với tổng số tiền cần thanh toán hơn 11 triệu đồng.

Khi nhà hàng đến giờ chuẩn bị đóng cửa, nhân viên in hóa đơn tính tiền, cô này tỏ ra ngây ngô, cô cũng không mang bất kỳ giấy tờ cá nhân nào.

Nhiều người nghi vấn: "Tâm thần sao có thể gọi món và là những món đắt tiền?". Có người quy lỗi do nhân viên phục vụ vì họ đã không nhận biết khách đang có vấn đề về tâm thần.

Người thân của cô gái thì cho biết cô có tiền sử bị trầm cảm và phải điều trị từ năm 2019 sau quá trình đi học ở nước ngoài.

Cô thường đi ăn kiểu này và không trả tiền, gia đình phải trả rất nhiều tiền liên tục như vậy. Người thân của cô cũng hứa sẽ không cho cô ra ngoài bởi tiếp tục ăn uống không trả tiền rất ảnh hưởng tới người khác.

Gia đình có người tâm thần có nỗi khổ. Nhưng người xung quanh cũng không khỏi bị ảnh hưởng vì những việc người tâm thần gây ra.

Không phải lúc nào cũng dễ nhận biết một người mắc bệnh tâm thần qua vẻ ngoài, trong một thời gian ngắn. Một lần ngồi tại một quán cà phê, tôi và vài người bạn thấy một cô gái ngồi cách đó mấy bàn cầm xấp tài liệu chăm chú đọc. Ai cũng khen thầm trong bụng cô sinh viên chăm chỉ. Một lúc sau, cô gái đọc lớn hơn và không rõ nội dung là gì.

Nhân viên quán đến giải thích với khách cô gái có vấn đề về tâm thần. Khi còn là sinh viên rất hay đến quán và bị bệnh vẫn còn nhớ mà thường tìm đến. Cô cũng không làm gì nguy hiểm. Người thân có đến thanh toán tiền thức uống và dặn khi nào thấy có biểu hiện quá bất thường thì gọi điện đến đón về.

Nhưng đương nhiên ai cũng thoải mái và yên tâm khi gặp người tâm thần ở nơi công cộng... Một lần đang dừng xe chờ đèn xanh ở ngã tư, chị tôi bỗng dưng bị đánh mạnh vào vai đau điếng, định thần lại phía sau mới thấy người đánh chị là một phụ nữ tay đang cầm cây sắt quay lưng lững thững bỏ đi.

Nhìn dáng vẻ có thể hiểu chị kia có vấn đề tâm thần, chị tôi hú hồn nghĩ mình còn may, nếu cú đánh kia trúng vào chỗ hiểm thì…

Tránh những vụ việc đau lòng

Không giống như những bệnh thông thường, người mắc bệnh tâm thần nhiều khi không bộc lộ ra bên ngoài nhưng khi phát bệnh lại dễ có hành động không lường trước được.

Tháng 5-2024, Công an TP Cần Thơ đã bắt một hung thủ trước đó đã chém chết một người và làm bị thương nhiều người.

Anh này có bệnh án tâm thần thuộc diện quản lý tại địa phương nơi cư trú, đã được gia đình đưa đi điều trị ba đợt tại bệnh viện tâm thần. Vụ việc xảy ra khi anh kết thúc đợt điều trị và trở về nhà.

Thậm chí người tâm thần còn ra tay với ngay cả người thân như những người có biểu hiện tâm thần dùng dao chém nhiều người trong nhà.

Đặc biệt, vụ án mạng do người tâm thần gây rúng động tại tỉnh Bình Định năm 2023, người tâm thần dùng rựa đuổi, chém cha và anh trai tử vong, mẹ bị thương nặng. Người này lúc đó đang điều trị bệnh tâm thần ngoại trú tại nhà...

Được biết hiện nay phần lớn người bệnh tâm thần tại nước ta được điều trị, quản lý ở cộng đồng, chính tại các gia đình. Người bệnh nếu không được khám và chữa trị tích cực, quan tâm chăm sóc, bệnh có thể sẽ nặng hơn, thành mối nguy cho chính gia đình họ và những người xung quanh.

Quản lý người tâm thần là việc cần thiết nhưng "quản trị" nguy cơ càng quan trọng. Việc nâng cao nhận thức về sức khỏe tâm thần cho người dân cần được quan tâm hơn nữa để thay đổi nhận thức của nhiều người.

Bởi bệnh về tâm thần rất đa dạng: tâm thần phân liệt, động kinh, trầm cảm, sa sút trí tuệ và các rối loạn sức khỏe tâm thần khác... Không phải ai có bệnh cũng lộ rõ biểu hiện và hành vi khác thường. Người có bệnh vẫn nghĩ mình bình thường, ngại đi khám bệnh.

Gia đình và người thân phát hiện sớm, điều trị bệnh về tâm thần kịp thời cũng sẽ nâng cao chất lượng cuộc sống của chính họ và giảm bớt rủi ro cho chính họ và xã hội.