Khi nào gọi là nghi can, nghi phạm, bị can, bị cáo?
"Nghi can" và "nghi phạm" là hai thuật ngữ phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực tố tụng hình sự. Tuy nhiên, trong Hiến pháp, Bộ luật Tố tụng hình sự và các văn bản pháp lý liên quan khác lại không có quy định về hai thuật ngữ này.
Ở góc độ ngữ nghĩa, nghi can có thể được hiểu là người bị cơ quan điều tra nghi ngờ là người liên quan đến vụ án, chưa có dấu hiệu phạm tội rõ ràng và không có lệnh bị bắt để điều tra.
Còn nghi phạm có thể được hiểu là người bị cơ quan điều tra nghi ngờ là tội phạm, có dấu hiệu tội phạm nhưng chưa đủ chứng cứ chứng minh và đã có lệnh bị bắt để điều tra.
Tuy nhiên, không nên nhầm lẫn nghi can, nghi phạm là hung thủ hoặc tội phạm, bởi người bị coi là nghi can hoặc nghi phạm chỉ bị cơ quan nghi vấn liên quan đến vụ án hoặc nghi là tội phạm nhưng không khẳng định là tội phạm hay hung thủ.
Việc dùng từ hung thủ hay tội phạm đối với nghi can và nghi phạm không chỉ là dùng sai thuật ngữ pháp lý mà còn là hành vi gián tiếp buộc tội khi họ chưa bị kết tội bởi tòa án.
Bị can, bị cáo là gì?
Căn cứ Điều 60 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, bị can là người hoặc pháp nhân bị khởi tố hình sự. Quyền và nghĩa vụ của bị can là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.
Theo Điều 61 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015, bị cáo là người hoặc pháp nhân đã bị tòa án quyết định đưa ra xét xử. Quyền và nghĩa vụ của bị cáo là pháp nhân được thực hiện thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự.
Các tiêu chí phân biệt bị can và bị cáo
| Tiêu chí | Bị can | Bị cáo |
| Khái niệm | Người hoặc pháp nhân đã bị khởi tố về hình sự, có quyết định khởi tố của viện kiểm sát. | Người hoặc pháp nhân đã bị toà án quyết định đưa ra xét xử, xác định rõ thời điểm. |
| Giai đoạn tham gia tố tụng | Khởi tố, điều tra, truy tố | Xét xử |
| Quyền | - Được biết lý do mình bị khởi tố. - Được giải thích về quyền và nghĩa vụ. - Tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa. - Đề nghị giám định, định giá tài sản; đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật. - Nhận quyết định khởi tố bị can; quyết định thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố bị can, quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can, quyết định phê chuẩn quyết định thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố bị can; quyết định áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế; bản kết luận điều tra; quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ điều tra; quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ vụ án; bản cáo trạng, quyết định truy tố và các quyết định tố tụng khác theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. - Trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá. - Đọc, ghi chép bản sao tài liệu hoặc tài liệu được số hóa liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội hoặc bản sao tài liệu khác liên quan đến việc bào chữa kể từ khi kết thúc điều tra khi có yêu cầu. - Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. | - Tham gia phiên tòa. - Được thông báo, giải thích về quyền và nghĩa vụ. - Tự bào chữa, nhờ người bào chữa. - Đề nghị giám định, định giá tài sản; đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật. - Đề nghị triệu tập người làm chứng, bị hại, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến vụ án, người giám định, người định giá tài sản, người tham gia tố tụng khác và người có thẩm quyền tiến hành tố tụng tham gia phiên tòa. - Nhận quyết định đưa vụ án ra xét xử; quyết định áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp ngăn chặn, biện pháp cưỡng chế; quyết định đình chỉ vụ án; bản án, quyết định của Tòa án và các quyết định tố tụng khác theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. - Đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu. - Trình bày ý kiến về chứng cứ, tài liệu, đồ vật liên quan và yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng kiểm tra, đánh giá. - Đề nghị chủ tọa phiên tòa hỏi hoặc tự mình hỏi người tham gia phiên tòa nếu được chủ tọa đồng ý; tranh luận tại phiên tòa. - Nói lời sau cùng trước khi nghị án. - Xem biên bản phiên tòa, yêu cầu ghi những sửa đổi, bổ sung vào biên bản phiên tòa. - Kháng cáo bản án, quyết định của tòa án. - Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. |
| Nghĩa vụ | - Có mặt theo giấy triệu tập của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Trong trường hợp vắng mặt không có lý do chính đáng thì có thể bị áp giải; nếu bỏ trốn thì bị truy nã. - Chấp hành quyết định, yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. | - Có mặt theo giấy triệu tập của tòa án. Trong trường hợp vắng mặt không có lý do chính đáng thì có thể bị áp giải; nếu bỏ trốn thì bị truy nã. - Chấp hành quyết định, yêu cầu của tòa án. |
Có nên xây đập để ‘hồi sinh’ những 'dòng sông chết' ở Hà Nội?
21:50 19/08/2023Có nên xây đập để đưa nước vào các 'dòng sông chết' đang bị ô nhiễm trầm trọng ở Hà Nội nhằm tạo nguồn, xử lý ô nhiễm...?
Điểm chuẩn vào lớp 10 cao nhất ở Nghệ An là 23,5 điểm
17:20 16/07/2024Các trường THPT ở Nghệ An bắt đầu công bố điểm chuẩn nguyện vọng 1 vào lớp 10 công lập, trong đó mức điểm chuẩn cao nhất là 23,5 điểm.
Nghịch lý học sinh điểm cao thấp thỏm nộp hồ sơ vào trường có điểm chuẩn 23,75
11:40 15/07/2024Có lẽ là lần đầu tiên trong lịch sử tuyển sinh lớp 10, Trường THPT Đoàn Kết, quận Hai Bà Trưng phải sử dụng phương án tuyển sinh “tràn” tuyến để đủ chỉ tiêu và đảm bảo chất lượng. Dù học sinh có mức điểm xấp xỉ 40 cũng thấp thỏm vì còn chờ nhà trường xét duyệt hồ sơ lấy điểm từ cao xuống thấp.
Vụ 4 công nhân than tử vong, Thủ tướng yêu cầu điều tra, xử nghiêm vi phạm
22:00 27/08/2023Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký ban hành công điện số 770 về vụ tai nạn hầm lò nghiêm trọng tại Công ty cổ phần than Vàng Danh, TP Uông Bí, tỉnh Quảng Ninh.
Hành trình nữ sinh viên Đà Nẵng được tiếp sức đến trường thành 'Công dân danh dự Seoul'
17:00 17/09/2024Năm 2007, Lê Nguyễn Minh Phương là tân sinh viên nghèo nhận học bổng “Tiếp sức đến trường” của báo Tuổi Trẻ khi trúng tuyển vào Trường đại học Ngoại ngữ - Đại học Đà Nẵng.
Người chết vì động đất ở Afghanistan tăng lên gần 2.500
10:30 09/10/2023Chính quyền Taliban thông báo 2.445 người đã thiệt mạng trong trận động đất 6,3 độ ở miền tây Afghanistan, kêu gọi quốc tế cứu trợ nhu yếu phẩm.
'Nam thần' đội tuyển Việt Nam tình từ với bạn gái ngày nhận siêu cúp
07:20 08/10/2023'Nam thần' đội tuyển Việt Nam là Trọng Hùng tình từ với bạn gái sau khi giành Siêu Cup quốc gia 2023.
Khởi tố vụ án gây ô nhiễm môi trường: Cty Miza Nghi Sơn sai phạm gì?
07:20 18/10/2023Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh Thanh Hoá mới đây có Quyết định khởi tố vụ án hình sự 'Gây ô nhiễm môi trường' xảy ra tại Công ty TNHH Miza Nghi Sơn, xã Trường Lâm, thị xã Nghi Sơn (Thanh Hoá) để điều tra theo quy định của pháp luật. Kiến ThứcCông ty TNHH Miza Nghi Sơn1 Trước đó, ngày 30/12/2022, Cơ quan cảnh sát điều tra (PC03), Công an tỉnh Thanh Hóa tiếp nhận nguồn tin và hồ sơ vụ việc từ Cục Bảo vệ môi trường miền Bắc (thuộc Tổng Cục...
Những quyết định 'vượt rào' giúp đẩy nhanh giải phóng mặt bằng ở TP HCM
12:30 08/01/2024Đánh giá diện tích đất bị thu hồi của ông Nguyễn Văn Mân khá lớn, quận Bình Tân, đề xuất đặc cách cho ông được mua nền tái định cư dù việc này nằm ngoài quy định.
