Khánh Hòa đề nghị xếp hạng nhà làm việc của Yersin là di tích quốc gia

UBND tỉnh Khánh Hòa vừa đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng bổ sung địa điểm nhà làm việc của bác sĩ Alexandre Yersin trên núi Hòn Bà, tại huyện Cam Lâm, là di tích quốc gia.

Ngôi nhà làm việc là trạm thử nghiệm của bác sĩ A. Yersin trên một đỉnh núi Hòn Bà (huyện Cam Lâm) được xây dựng cách đây khoảng 109 năm - Ảnh tư liệu của A.Yersin (Nguồn: Hội Những người ái mộ bác sĩ Yersin tỉnh Khánh Hòa sưu tầm)

Ngày 18-2, Chánh văn phòng UBND tỉnh Khánh Hòa Nguyễn Thanh Hà cho biết UBND tỉnh vừa có tờ trình đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng bổ sung địa điểm nhà làm việc của bác sĩ Yersin trên núi Hòn Bà (xã Suối Cát, huyện Cam Lâm, Khánh Hòa) là di tích quốc gia.

Địa điểm nhà làm việc trên núi Hòn Bà này gắn bó với cuộc đời và sự nghiệp nghiên cứu khoa học, y học phục vụ con người của nhà bác học - bác sĩ Alexandre Yersin.

Cách đây gần 33 năm, Bộ Văn hóa, Thông tin, Thể thao và Du lịch đã có quyết định (số 993/QĐ - ngày 28-9-1990) xếp hạng quần thể "di tích lịch sử lưu niệm nhà bác học Alexandre Yersin" tại Khánh Hòa là di tích quốc gia.

Quần thể di tích quốc gia nêu trên, gắn bó với nhà khoa học người Pháp gốc Thụy Sĩ ở Khánh Hòa tại ba địa điểm. Đầu tiên là thư viện tại Viện Pasteur Nha Trang (viện này do ông sáng lập, xây dựng từ năm 1895 và gắn bó làm việc cho đến khi chết tại TP Nha Trang).

Di tích thứ hai là ngôi mộ chôn cất theo di nguyện của Yersin, tại đồn điền Suối Dầu của Viện Pasteur Nha Trang do ông thành lập (nay thuộc xã Suối Cát, huyện Cam Lâm).

Di tích thứ ba là chùa Linh Sơn (cũng tại xã Suối Cát, gần khu vực mộ Yersin) là một trong những nơi thờ Yersin từ sau khi ông mất đến nay.

Vào năm 2021, Hội Những người ái mộ bác sĩ A. Yersin tỉnh Khánh Hòa đề xuất tỉnh xem xét, đề nghị xếp hạng di tích đối với địa điểm nhà làm việc trước đây của bác sĩ A. Yersin trên núi Hòn Bà để bảo tồn, phát huy giá trị di sản cùng với quần thể "di tích lịch sử lưu niệm nhà bác học Alexandre Yersin".

Di tích trạm thử nghiệm trên núi Hòn Bà

Theo bia tưởng niệm tại khu mộ ở Suối Dầu, bác sĩ A. Yersin là người đã phát hiện độc tố bệnh bạch hầu (năm 1888). Ông còn tìm ra vi trùng bệnh dịch hạch (năm 1894) và điều chế huyết thanh để chữa trị; thành lập Viện Pasteur Nha Trang (1895).

Ngoài ra, ông còn có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học khác, thành lập các cơ sở nghiên cứu khoa học, y tế, giáo dục tại Việt Nam.

Theo bài viết của chính bác sĩ A. Yersin đăng trên Tập san Hội Nghiên cứu Đông Dương, cách đây khoảng 109 năm (vào năm 1914), Yersin đã quan sát và tìm cách lên một đỉnh núi Hòn Bà ở độ cao khoảng 1.500m.

Một người cộng sự của Yersin là ông Krempf đã hoàn thành nhiệm vụ và Yersin đã viết: "Nhờ kỹ năng của một nhà leo núi xuất sắc, ông ấy (tức Krempf - PV) đã hoàn thành nhiệm vụ này, khi men theo sườn núi phía Bắc. Ông ấy là người đầu tiên lên đến đỉnh núi ở độ cao 1.500m. Đỉnh này được gọi là Hòn Bà".

Vẫn theo bài viết của Yersin: "Vào lúc đó, Viện hàn lâm Khoa học (Pháp) đã trao cho tôi một giải thưởng. Tôi liền dùng số tiền bất ngờ này để thuê những người Thượng thiết lập một con đường mòn khả thi, nối Suối Giao với Hòn Bà, thông qua Suối Cả, sẽ rốt cuộc cho phép thành lập trạm thử nghiệm".

Đó chính là trạm thử nghiệm của Yersin lập trên một đỉnh núi Hòn Bà ở độ cao 1.578m. Trạm thử nghiệm ấy, gồm có căn nhà gỗ hai tầng, có bể nước kiên cố, được Yersin dùng làm nơi ở khi làm việc, nghiên cứu trên đỉnh núi Hòn Bà.

Cho đến nay, cả nền móng nhà, bể chứa nước của trạm thử nghiệm là nhà làm việc của Yersin trên núi Hòn Bà đó vẫn còn tồn tại.

Hiện tại, Ban quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Hòn Bà đang được giao quản lý khu vực di tích và ngôi nhà tái lập nhà làm việc trên nền móng nhà cũ của Yersin trên núi Hòn Bà ấy.

Ngôi nhà tái lập trên nền móng trạm thử nghiệm, bể chứa nước nhà làm việc của Yersin trên đỉnh núi Hòn Bà (xã Suối Cát, huyện Cam Lâm) - Nguồn ảnh: Hội Những người ái mộ bác sĩ A.Yersin tỉnh Khánh Hòa