Hamas biến con tin thành cỗ máy truyền thông

Nhóm vũ trang Hamas thường đăng video con tin bị giam ở Dải Gaza, dường như nhằm giáng đòn tâm lý và tăng sức ép đối với chính phủ Israel.

Sau khi Aviva Siegel bị Hamas bắt cóc ở làng Kfar Aza, miền nam Israel, hồi tháng 10/2023 và đưa tới Dải Gaza, nhóm này quay video và buộc bà nói theo những gì họ bảo.

Siegel bị giam trong 51 ngày tại 13 địa điểm, trong đó có những đường hầm tối tăm, phải đi nhiều giờ mà không có thức ăn và nước uống, trước khi được thả theo thỏa thuận giữa Hamas và Israel hồi tháng 11/2023.

Suốt khoảng thời gian đó, Siegel đã xuất hiện trước máy quay 5 lần và quay cảnh ăn uống ít nhất 2 lần. Tuy nhiên, bà rất khó nhớ lời thoại mà Hamas yêu cầu. Họ thường nhanh chóng nhắc lời mỗi khi bà quên.

"Bà quên nói mình 62 tuổi. Bà cũng không nói đến từ Kfar Aza. Bà không nhấn mạnh Bibi cần cứu bà về nước", Siegel thuật lại lời của các tay súng và đề cập biệt danh của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. "Tôi luôn quên điều gì đó, nên phải nói đi nói lại nhiều lần".

Siegel kể rằng các tay súng đôi khi ghi hình con tin đang ăn. "Họ nấu nướng và đặt thức ăn lên bàn. Chúng tôi phải ngồi bên cạnh, mỉm cười và nói rằng mọi thứ đều ổn. Tuy nhiên, đó chỉ nhằm mục đích quay video", bà nói.

Siegel bị giam cùng chồng Keith, 65 tuổi, ở Dải Gaza cho đến khi được thả. Chồng bà vẫn là con tin và xuất hiện trong video công bố cuối tháng 4.

Bà Aviva Siegel mặc chiếc áo in ảnh chồng khi thăm Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc ở Geneva ngày 28/2. Ảnh: AFP

Sau khi tấn công Israel ngày 7/10/2023, Hamas bắt 251 con tin và đưa về Dải Gaza. Nhóm đã thả 109 con tin trong hai giai đoạn đàm phán và thực thi thỏa thuận ngừng bắn vào tháng 11/2023. Quân đội Israel đã giải cứu được 8 con tin và tìm thấy thi thể 37 người, trong đó có ba nạn nhân bị binh sĩ nước này bắn nhầm.

Giới chức Israel ước tính còn 97 con tin chưa được tìm thấy ở Dải Gaza, trong đó ít nhất 33 trường hợp được cho là đã chết.

Các nhà hòa giải Arab và những người trực tiếp đối thoại với Hamas cho biết nhóm vũ trang ở Dải Gaza lệnh cho các tay súng thường xuyên chụp ảnh và quay video con tin. Những tư liệu đó được tổng hợp trong kho lưu trữ lớn và chia sẻ thông qua các nhóm bên ngoài Dải Gaza. Mục đích là gây áp lực tâm lý cho chính phủ Israel và công kích Thủ tướng Netanyahu.

Hamas không công khai toàn bộ video về con tin. Một số hình ảnh chỉ được quân đội Israel tìm thấy trong thiết bị của tổ chức này khi tiến công Dải Gaza.

Chen Almog-Goldstein, con tin từng bị Hamas giữ ở Gaza. Ảnh: Reuters

Chen Almog-Goldstein, người bị bắt cùng 3 con trai, cho biết một nhóm tay súng Hamas đã quay phim họ trong đường hầm vào ngày thứ hai ở Gaza, cho thấy nhóm lính canh đưa đồ ăn vặt của Israel cho 4 mẹ con. Video này chưa từng được Hamas công bố.

Gershon Baskin, nhà đàm phán Israel giúp đạt thỏa thuận trao đổi tù nhân với Hamas hồi năm 2011, cho biết nhóm vũ trang đang tích cực sử dụng những video được lên kịch bản và ghi hình chuyên nghiệp. "Hamas đang đánh vào tâm lý của công chúng. Họ muốn kết thúc cuộc chiến này và nghĩ đây là cách gây áp lực cho ông Netanyahu", Baskin nói.

Israel ngày 31/8 thông báo tìm thấy thi thể của Hersh Goldberg-Polin và 5 con tin khác ở Gaza. Nhóm Hamas sau đó đăng tải các video về Goldberg-Polin và nhóm con tin cầu xin được thả. Các nhà quan sát cho rằng mục tiêu là thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn, trao đổi con tin lấy tù nhân Palestine bị giam trong nhà tù của Israel.

Gia đình con tin và nhiều quan chức an ninh Israel lo ngại thời gian không còn nhiều cho những người còn sống, khi họ đối mặt nguy hiểm và điều kiện giam giữ khó khăn.

Những con tin được thả kể rằng các tay súng đã ép họ quay video ngay từ những ngày đầu tiên bị giam. Trong khi nhiều con tin cho biết họ thực sự tức giận về ông Netanyahu và cảm thấy bị bỏ rơi, họ không được tự do nói theo ý muốn.

Nhưng một số con tin cho biết họ đã truyền tải suy nghĩ thật của mình trong các video. Danielle Aloni, người bị bắt cóc cùng con gái 6 tuổi, đã hét lên trong video vào tháng 10 năm ngoái rằng "Ngay bây giờ!". Tiếng kêu này sau đó đã được đám đông hô lên trong các cuộc biểu tình yêu cầu chính giải cứu các con tin.

"Sự tức giận và tiếng la hét là cảm xúc thật của tôi. Tôi hét lên từ trái tim mình chứ không phải vì ai đó ép tôi phải hét lên", Aloni nói, đồng thời cho biết Hamas "hài lòng" với tác động của đoạn video.

Làn sóng phẫn nộ đối với Thủ tướng Netanyahu ngày càng tăng, khi nhiều người cho rằng ông cố tình cản trở thỏa thuận. Lãnh đạo Israel giải thích rằng lập trường cứng rắn của ông là nhằm đảm bảo điều khoản tốt hơn trong thỏa thuận với Hamas.

Sau khi thi thể 6 con tin được đưa về nước, các cuộc biểu tình lớn lại nổ ra khắp Israel. Hàng trăm nghìn người Israel hôm 7/9 đổ ra đường phố Tel Aviv để ủng hộ thỏa thuận trao đổi con tin. "Tôi nghĩ rằng các video có tác động lớn đến xã hội Israel và đó là mục tiêu của Hamas", Baskin nói.

Người Israel cầm theo ảnh các con tin biểu tình ở Tel Aviv ngày 1/9. Ảnh: Reuters

Quân đội Israel hồi tháng 5 công bố video tìm thấy ở Gaza, trong đó cho thấy Ella Elyakim, bé gái 8 tuổi bị bắt cóc cùng với em gái, đang đọc lời thoại.

"Cháu tên là Ella Elyakim, con gái của Noam. Cháu 8 tuổi và đang là tù nhân của Hamas. Cháu kêu gọi ngài Bibi hãy giúp thả chúng cháu", cô bé nói khi mặc chiếc áo màu vàng có điểm những hình trái tim màu trắng, đứng trước cờ của Hamas.

Bé gái là một trong những người được trở về Israel theo thỏa thuận trao đổi hồi tháng 11/2023. Qatar và Ai Cập đã cố gắng ngăn Hamas đăng tải những video có con tin là trẻ em, theo các nhà đàm phán Arab.

Israel đang thu thập thông tin tình báo về nơi ở và tình trạng của con tin. Họ sử dụng video để xác định mọi thông tin liên quan, dù Hamas luôn cẩn thận để không tiết lộ dữ liệu về vị trí giam giữ.

Trong giai đoạn đầu xung đột, Hamas từng đăng tải một số video thông báo về con tin đã chết và quay lại hình ảnh thi thể. Những tư liệu này được Israel kết hợp với thông tin tình báo khác, sau đó được ủy ban đặc biệt phân tích và xác định liệu những người bị bắt ngày 7/10/2023 còn sống hay đã chết.

"Tôi chắc rằng họ có cả đội ngũ bác sĩ xem các video và xác định mọi thông tin từ cân nặng, tình trạng thể chất, sắc thái trên khuôn mặt, cũng như mổ xẻ từng khung hình để xem con tin đang bị giam giữ như thế nào", Baskin nói.

Giới quan sát cho rằng ép buộc con tin tham gia các video lên kịch bản sẵn có thể bị coi là tội ác chiến tranh theo luật pháp quốc tế. Quan chức Israel mô tả những video của Hamas là hình thức "khủng bố tâm lý".

Dù đau lòng khi thấy hình ảnh người thân xuất hiện trong video, một số gia đình con tin coi đây là dấu hiệu hiếm hoi cho thấy thân nhân có thể còn sống.

"Đó là hình thức gây tổn thương và tra tấn dần dần", Rachel Goldberg-Polin, mẹ của Hersh Goldberg-Polin, nói hồi tháng trước khi được hỏi về video có hình ảnh con trai bà lúc sinh thời. "Dù vậy, nhiều gia đình con tin nói với chúng tôi rằng họ sẵn sàng đánh đổi mọi thứ để có được video đó".

Thùy Lâm (Theo WSJ, Times of Israel)