Hai mũi giáp công của Mỹ nhằm tái định hình Trung Đông

"Xung đột mang lại cơ hội", Frank McKenzie, tướng thủy quân lục chiến Mỹ đã nghỉ hưu, cựu lãnh đạo Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ, nhận xét, đề cập đến cuộc đối đầu giữa Israel và Hamas. "Cơ hội đã mở ra ở đây, nếu chúng ta có thể nắm bắt nó".

Theo giới quan sát, trong lúc bầu cử tổng thống Mỹ sắp diễn ra, tiến trình hướng tới một nhà nước Palestine độc lập và chấm dứt giao tranh ở Gaza có thể giúp Nhà Trắng đáp trả những chỉ trích từ phe cánh tả trong đảng Dân chủ rằng chính quyền Biden đã quá nhân nhượng với Israel.

Để đạt được bước đột phá ngoại giao trong vấn đề này, thách thức đặt ra cho Mỹ là rất lớn, trong đó có việc đảm bảo hợp tác từ Israel, trong bối cảnh Thủ tướng Benjamin Netanyahu đã tuyên bố phản đối thành lập nhà nước Palestine độc lập. Washington cũng phải đảm bảo có sự hỗ trợ liên tục từ Riyadh, điều có thể yêu cầu Mỹ phải hoàn tất hiệp ước phòng thủ với Arab Saudi và được Thượng viện phê chuẩn.

Xe tăng Israel di chuyển gần biên giới với Dải Gaza hồi tháng 12 năm ngoái. Ảnh: AFP

Mặt khác, Chính quyền Palestine cần được cải cách để có thể quản lý Bờ Tây và Gaza một cách hiệu quả. Ngay cả khi kịch bản này xảy ra, Mỹ cũng phải tiếp tục nỗ lực trấn an công chúng Israel vì nhiều người dân nước này vẫn cảnh giác với việc trao quyền cho một nhà nước Palestine sau cuộc tấn công của Hamas.

"Bạn cần phải dung hòa giữa nỗi lo sợ của Israel rằng Hamas hoặc một nhóm tương tự sẽ cai quản nhà nước Palestine độc lập với mong muốn của các nước Arab trong khu vực về viễn cảnh nhà nước Palestine thành hình", Dennis Ross, cựu quan chức cấp cao Mỹ về Trung Đông, lưu ý.

"Tất cả các mảnh ghép đều đã sẵn sàng cho một bước đi chiến lược lớn hơn", Ross, hiện làm việc tại Viện Chính sách Cận Đông ở Washington, đánh giá. "Thách thức lớn nhất là làm thế nào để xếp chúng lại với nhau".

Chuyến công du của Ngoại trưởng Blinken tới khu vực tập trung vào nỗ lực đặt nền móng cho mục tiêu trên, thông qua việc đảm bảo một thỏa thuận phóng thích con tin, mang lại không gian cho những hoạt động ngoại giao tích cực hơn.

Cố vấn Sullivan ngày 4/2 cho hay chính quyền Biden đang cố gắng đạt được một thỏa thuận trao trả các con tin đang bị giam ở Gaza, cũng như ngừng giao tranh để chuyển hàng viện trợ đến Gaza dễ dàng hơn.

"Đó là ưu tiên hàng đầu với chúng tôi", ông nói. "Chính phủ Israel phải trả lời liệu đó có phải là ưu tiên hàng đầu với họ hay không".

Song song với những động thái ngoại giao, Mỹ đang thúc đẩy một mũi giáp công khác, tiến hành các cuộc tấn công quân sự chống lại những nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn nhằm ngăn chặn họ tấn công quân đội Mỹ, làm tắc nghẽn dòng chảy thương mại quốc tế ở Biển Đỏ và làm gián đoạn nỗ lực ngoại giao.

Mỹ hôm 2/2 thông báo không kích hơn 85 mục tiêu ở Iraq và Syria, phá hủy các kho tên lửa, rocket và máy bay không người lái (UAV) mà những nhóm vũ trang thân Iran sử dụng để tấn công binh sĩ Mỹ.

Charles Lister từ Viện Trung Đông, tổ chức tư vấn có trụ sở tại Washington, nhận định cuộc không kích là động thái quân sự lớn nhất mà Mỹ tiến hành nhằm vào các lực lượng ủy nhiệm của Iran ở Trung Đông kể từ cuộc Chiến tranh Iraq (2003 - 2011).

"Theo quan điểm của các lực lượng này và của chính Iran, họ đang tham gia vào một cuộc đấu tranh tiêu hao lâu dài chống lại Mỹ", Lister nói. "Những gì vừa diễn ra giống như một trục trặc nhỏ trên con đường đó".

Tính toán của chính quyền Mỹ là kết hợp giữa ngoại giao và quân sự có thể mang lại cho họ đòn bẩy ở một khu vực thường có xu hướng chống lại những sáng kiến từ Washington.

"Liệu nó có hiệu quả không? Khá thách thức nhưng tôi hoàn toàn ghi nhận công lao của Tổng thống Biden và các cố vấn vì đã cố gắng nắm bắt cơ hội và tạo ra thay đổi trong cách tiếp cận nhằm mang lại kết quả chiến lược. Nó sẽ cần rất nhiều sự hợp tác từ một nhóm bất hợp tác", chuyên gia Lister cho hay.

Vũ Hoàng (Theo WSJ, Reuters, AFP)