GS. NGND. Nguyễn Lân Dũng: Nhà giáo cần định hướng cho học sinh trở thành công dân có trách nhiệm

Chia sẻ với Báo Thế giới và Việt Nam nhân Ngày Nhà giáo thế giới (5/10), GS. NGND. Nguyễn Lân Dũng cho rằng, trong một thế giới đầy rẫy thông tin giả mạo, giáo viên cần có đạo đức nghề nghiệp cao để định hướng cho học sinh những giá trị đúng đắn và giúp họ trở thành những công dân có trách nhiệm.

GS. NGND. Nguyễn Lân Dũng

GS. NGND. Nguyễn Lân Dũng cho rằng, những thay đổi này đặt ra yêu cầu mới, đồng thời tạo ra cơ hội mới cho vai trò của nhà giáo. (Ảnh: ĐĐK)

Giáo dục là nền tảng của xã hội văn minh

Dưới góc nhìn của một nhà giáo giàu kinh nghiệm, theo ông, nghề giáo có ý nghĩa như thế nào đối với xã hội và sự phát triển của đất nước?

Ý nghĩa của nghề giáo đối với xã hội và đất nước là vô cùng to lớn. Giáo viên là những người gieo hạt tri thức, nuôi dưỡng tâm hồn cho thế hệ trẻ. Họ truyền đạt kiến thức, kỹ năng, giúp học sinh phát triển toàn diện về trí tuệ, đạo đức và thể chất. Nhờ đó, xã hội có được nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển.

Giáo dục là nền tảng của một xã hội văn minh. Thông qua quá trình giảng dạy, giáo viên không chỉ truyền thụ kiến thức mà còn rèn cho học sinh những phẩm chất tốt đẹp như lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý thức trách nhiệm, tôn trọng pháp luật.

Một đất nước có nền giáo dục phát triển là một đất nước mạnh mẽ. Con người được giáo dục tốt sẽ có khả năng sáng tạo, đổi mới, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Muốn vậy, giáo viên giúp học sinh hiểu rõ về lịch sử, văn hóa của dân tộc mình, từ đó hình thành tình yêu quê hương, đất nước.

Vì sao nghề giáo lại có ý nghĩa quan trọng như vậy? Bởi vì, nghề giáo có ảnh hưởng sâu rộng. Những kiến thức và kỹ năng mà học sinh được học ở trường sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của họ sau này, đến gia đình, cộng đồng và xã hội, là nền tảng cho mọi ngành nghề. Bất kể làm nghề gì, kiến thức cơ bản và kỹ năng sống đều được học từ nhà trường.

Bên cạnh đó, nghề giáo còn đóng vai trò định hướng. Giáo viên không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người bạn, người định hướng cho học sinh. Qua đó, giúp học sinh khám phá bản thân, tìm ra con đường đúng đắn cho tương lai.

Tuy nhiên, giáo viên phải đối mặt với nhiều áp lực từ việc giảng dạy, chấm bài, các hoạt động ngoại khóa… Mức lương của giáo viên ở nhiều nơi còn thấp so với các ngành nghề khác, dẫn đến tình trạng thiếu giáo viên giỏi.

Có thể nói, nghề giáo là một nghề cao quý và có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với xã hội và đất nước. Mỗi giáo viên đều đóng góp một phần không nhỏ vào sự phát triển của đất nước. Để nghề giáo ngày càng phát triển, cần có sự chung tay của cả xã hội. Nhà nước cần đầu tư mạnh mẽ vào giáo dục, tăng lương cho giáo viên, tạo điều kiện làm việc tốt hơn.

Xã hội tôn trọng và đánh giá cao vai trò của giáo viên, tạo ra một môi trường xã hội trân trọng nghề giáo. Phụ huynh cùng nhà trường giáo dục con em mình. Giáo viên cũng phải không ngừng học hỏi, nâng cao trình độ chuyên môn, đổi mới phương pháp giảng dạy.

Giáo viên không ngừng học hỏi, đổi mới

Giáo dục đã có nhiều thay đổi trong những năm qua vậy theo ông, những thay đổi này đã tác động như thế nào đến vai trò và trách nhiệm của người thầy?

Giáo dục luôn là một quá trình không ngừng đổi mới và thích ứng với sự phát triển của xã hội. Trong những năm gần đây, giáo dục đã có nhiều thay đổi sâu sắc, từ phương pháp giảng dạy, công nghệ hỗ trợ đến cả mục tiêu đào tạo. Những thay đổi này đặt ra yêu cầu mới, đồng thời tạo ra cơ hội mới cho vai trò của người thầy.

Nếu trước đây, người thầy chủ yếu truyền đạt kiến thức cho học sinh thì ngày nay đã chuyển dịch sang việc phát triển năng lực tư duy, sáng tạo, giải quyết vấn đề và kỹ năng sống cho học sinh. Công nghệ thông tin đã trở thành một phần không thể thiếu trong quá trình dạy và học. Do vậy, người thầy cần nắm vững công nghệ để tạo ra những bài học sinh động, chất lượng và tương tác hiệu quả hơn.

Thực tế, phương pháp dạy học truyền thống đã nhường chỗ cho việc lấy học sinh làm trung tâm. Giáo viên trở thành người hướng dẫn, tạo điều kiện để học sinh tự khám phá và xây dựng kiến thức. Thay vì chỉ đánh giá qua bài kiểm tra, giáo viên cần đa dạng hóa hình thức để đánh giá toàn diện năng lực của học sinh.

Hiện nay, vai trò của người thầy ngày càng nâng cao, không chỉ đơn thuần là người truyền đạt kiến thức mà còn là người hướng dẫn, đồng hành cùng học sinh trong quá trình học tập và khám phá. Họ cần thiết kế các bài học sáng tạo, phù hợp với từng đối tượng học sinh và tận dụng tối đa công nghệ; đa dạng hóa hình thức đánh giá để đánh giá chính xác năng lực của học sinh và kịp thời điều chỉnh phương pháp giảng dạy. Trách nhiệm tăng lên nên mỗi nhà giáo cần không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức để đáp ứng yêu cầu của thời đại, thành thạo công nghệ để tạo ra những bài học sinh động và hiệu quả.

Bên cạnh việc truyền đạt kiến thức, giáo viên cần trang bị cho học sinh những kỹ năng mềm cần thiết như làm việc nhóm, giao tiếp, giải quyết vấn đề; xây dựng mối quan hệ tin cậy với học sinh để tạo ra một môi trường học tập tích cực. Những thay đổi trong giáo dục đã đặt ra những yêu cầu mới đối với vai trò và trách nhiệm của nhà giáo. Để đáp ứng được những yêu cầu đó, họ cần không ngừng học hỏi, đổi mới và nâng cao năng lực chuyên môn. Đồng thời, xã hội cũng cần tạo điều kiện thuận lợi để người thầy có thể phát huy hết khả năng của mình.

GS. NGND. Nguyễn Lân Dũng

Trong thời đại AI, người thầy không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người hướng dẫn, người bạn đồng hành giúp học sinh phát triển toàn diện. (Ảnh: Vũ Minh Hiền)

Theo ông, phẩm chất nào là quan trọng nhất đối với một người thầy trong thời đại ngày nay - khi mà Trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phát triển? Làm thế nào để giáo viên có thể phát triển những phẩm chất đó?

Trong thời đại AI ngày càng phát triển, vai trò của người thầy không hề bị thay thế mà còn trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu mới của xã hội, người thầy phải sở hữu những phẩm chất đặc biệt. Những phẩm chất quan trọng nhất, đó là khả năng tư duy sáng tạo và giải quyết vấn đề, kỹ năng giao tiếp và cộng tác, khả năng thích ứng và học hỏi suốt đời…

Trong một thế giới đầy rẫy thông tin, AI có thể xử lý dữ liệu nhanh chóng nhưng lại thiếu khả năng tư duy trừu tượng và sáng tạo. Do đó, mỗi giáo viên hãy trang bị cho học sinh những kỹ năng này để họ có thể thích ứng với những tình huống mới và đưa ra những giải pháp độc đáo.

AI có thể cung cấp thông tin nhưng không thể thay thế các mối quan hệ giữa người với người. Người thầy nên tích lũy kỹ năng giao tiếp tốt để tạo ra một môi trường học tập thân thiện, khuyến khích học sinh tương tác và hợp tác với nhau. Công nghệ AI phát triển rất nhanh, vì vậy người thầy cần không ngừng học hỏi và cập nhật kiến thức để có thể hướng dẫn học sinh một cách hiệu quả.

Trong một thế giới đầy rẫy thông tin giả mạo, giáo viên cần có đạo đức nghề nghiệp cao để định hướng cho học sinh những giá trị đúng đắn và giúp họ trở thành những công dân có trách nhiệm. Để phát triển các phẩm chất này, giáo viên nên tham gia các khóa đào tạo. Các khóa đào tạo về kỹ năng sư phạm, công nghệ giáo dục và phát triển bản thân sẽ giúp giáo viên nâng cao năng lực chuyên môn. Việc tìm hiểu về AI sẽ giúp giáo viên hiểu rõ hơn về những cơ hội và thách thức mà công nghệ này mang lại.

Áp dụng các phương pháp dạy học tích cực như học tập dựa trên dự án, học tập hợp tác sẽ giúp học sinh phát triển các kỹ năng tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề và làm việc nhóm. Việc đọc sách, tạp chí chuyên ngành và tham gia các nghiên cứu giáo dục sẽ giúp giáo viên cập nhật những kiến thức mới nhất và những xu hướng phát triển của giáo dục.

Trong thời đại AI, người thầy không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là người hướng dẫn, người bạn đồng hành giúp học sinh phát triển toàn diện. Để đáp ứng yêu cầu mới, họ cần không ngừng học hỏi, đổi mới và trang bị cho mình những phẩm chất cần thiết.

Trang bị kỹ năng công nghệ

Mối quan hệ giữa thầy và trò đóng vai trò quan trọng trong quá trình dạy và học. Giáo sư có thể chia sẻ những kinh nghiệm của mình về việc xây dựng một mối quan hệ thầy trò hiệu quả?

Mối quan hệ thầy trò không chỉ đơn thuần là mối quan hệ giữa người dạy và người học, mà còn là yếu tố then chốt ảnh hưởng sâu sắc đến hiệu quả của quá trình dạy và học. Một mối quan hệ thầy trò tốt đẹp sẽ tạo ra một môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh tự tin, chủ động và đạt được kết quả cao.

Tại sao mối quan hệ thầy trò lại quan trọng? Khi có một người thầy quan tâm, động viên, học sinh sẽ cảm thấy được trân trọng và có động lực để cố gắng hơn. Một mối quan hệ tốt đẹp với thầy cô giúp học sinh cảm thấy an tâm, tự tin hơn khi đặt câu hỏi, chia sẻ ý kiến.

Ngoài kiến thức, thầy cô còn có thể giúp học sinh phát triển các kỹ năng mềm như giao tiếp, làm việc nhóm, giải quyết vấn đề... Thầy cô là những tấm gương để học sinh noi theo. Một mối quan hệ thầy trò tốt đẹp sẽ giúp học sinh hình thành những phẩm chất tốt đẹp như sự tôn trọng, trách nhiệm, lòng nhân ái. Để xây dựng và duy trì một mối quan hệ thầy trò tốt đẹp, cả thầy và trò đều cần có những nỗ lực.

Mối quan hệ thầy trò là một yếu tố quan trọng góp phần vào sự thành công của quá trình dạy và học. Để xây dựng và duy trì một mối quan hệ tốt đẹp, cả thầy và trò cần có sự cố gắng và nỗ lực không ngừng. Một khi mối quan hệ này được xây dựng trên nền tảng của sự tin tưởng, tôn trọng và yêu thương sẽ mang lại những giá trị tích cực cho cả thầy và trò.

Với sự phát triển của công nghệ thông tin, giáo dục trực tuyến ngày càng phổ biến. Theo ông, điều này sẽ mang lại những cơ hội và thách thức gì cho nghề giáo trong tương lai?

Sự phát triển của công nghệ thông tin đã mang đến một cuộc cách mạng cho giáo dục, đặc biệt là sự trỗi dậy của hình thức giáo dục trực tuyến. Điều này mở ra nhiều cơ hội mới nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cho nghề giáo.

Về cơ hội, giáo dục trực tuyến giúp xóa bỏ rào cản về không gian và thời gian, cho phép người học ở bất kỳ đâu trên thế giới có thể tiếp cận kiến thức. Giáo viên có thể tạo ra các bài học phù hợp với từng cá nhân, giúp học sinh học tập hiệu quả hơn. Các công cụ trực tuyến tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh tương tác thường xuyên hơn, tăng cường sự gắn kết. Giáo viên có thể sử dụng nhiều hình thức truyền đạt kiến thức như video, hình ảnh, trò chơi, giúp học sinh hứng thú hơn.

Bên cạnh đó, nhà giáo cũng phải đối mặt với nhiều thách thức. Do vậy, họ cần trang bị cho mình những kỹ năng công nghệ để tạo ra các bài giảng trực tuyến chất lượng và tương tác hiệu quả với học sinh.

Việc quản lý một lớp học trực tuyến đòi hỏi giáo viên phải có những kỹ năng đặc biệt để đảm bảo sự tập trung và kỷ luật của học sinh. Mặc dù có nhiều công cụ tương tác, nhưng việc thiếu tương tác trực tiếp có thể ảnh hưởng đến việc hình thành các mối quan hệ xã hội và sự phát triển toàn diện của học sinh.

Trong bối cảnh giáo dục trực tuyến phát triển, vai trò của giáo viên sẽ có những thay đổi lớn. Từ người truyền đạt kiến thức sang người hướng dẫn. Giáo viên sẽ trở thành người hướng dẫn, giúp học sinh tự học, khám phá và giải quyết vấn đề. Họ cần có khả năng thiết kế các bài học sáng tạo, hấp dẫn và phù hợp với từng đối tượng học sinh; tạo ra một môi trường học tập tích cực, khuyến khích học sinh tự tin và chủ động. Nói cách khác, giáo viên sẽ đóng vai trò tư vấn cho học sinh về định hướng nghề nghiệp và phát triển bản thân.

Để thích ứng với những thay đổi của giáo dục, giáo viên cần không ngừng học hỏi, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng sử dụng công nghệ. Đồng thời, các nhà quản lý giáo dục cần tạo điều kiện để giáo viên được đào tạo và trang bị đầy đủ các công cụ cần thiết.

Xin cảm ơn GS!