Gần 1 thập kỷ theo đuổi giấc mơ cao tốc và khát vọng vươn lên của tỉnh vùng biên

Ngày đầu xuân mới 2024, Báo Lao Động có cuộc phỏng vấn ông Hoàng Xuân Ánh - Chủ tịch UBND tỉnh Cao Bằng - xung quanh câu chuyện này.

PV: Thưa ông, được biết Cao Bằng đã theo đuổi từ rất lâu một dự án cao tốc, xin ông chia sẻ những cột mốc đáng nhớ về dự án Đồng Đăng - Trà Lĩnh?

Ông Hoàng Xuân Ánh: Nhiều người ví Cao Bằng là “đường cụt, khuất nẻo, vùng lõm về giao thông”, vì nằm ở vị trí xa xôi nên chưa bao giờ đến Cao Bằng. Thực tế, hai tuyến đường kết nối từ tỉnh đến Hà Nội vẫn rất khó đi. Gần đây, tuyến đường mới được nâng lên cấp IV miền núi.

Xây dựng tuyến cao tốc là niềm trăn trở của nhiều thế hệ lãnh đạo tỉnh. Nếu chưa làm được là có lỗi với người dân. Chính vì vậy, việc khởi công được tuyến đường cao tốc mang lại niềm vui rất lớn cho cán bộ và nhân dân tỉnh Cao Bằng.

Cột mốc quan trọng nhất vào năm 2015, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng lên thăm Cao Bằng. Trong kết luận, Tổng Bí thư yêu cầu, các cơ quan trung ương, địa phương cùng nghiên cứu xây dựng một tuyến cao tốc.

Bước đầu, Bộ GTVT xây dựng tuyến cao tốc dài 141km (đi theo bên trái Quốc lộ 4A) tổng mức đầu tư khoảng 47.000 tỉ đồng. Với chiều dài này, những năm 2015 – 2016 sẽ không có nguồn vốn nào đáp ứng được. Vì lẽ đó, Bộ GTVT đã đề xuất Chính phủ đưa tuyến đường vào quy hoạch hệ thống đường cao tốc Việt Nam, đầu tư thực hiện sau năm 2030.

Giao thông là trở ngại lớn nhất. Trong ảnh là dốc 14 tầng, một trong những cung đèo nổi tiếng nhất Cao Bằng. Ảnh: Tân Văn.

Năm 2018, Tập đoàn Đèo Cả (Đèo Cả) nghiên cứu khảo sát, điều chỉnh lại hướng tuyến, đặt vấn đề làm cao tốc kết nối lên Cao Bằng, qua cửa khẩu và đi sang Trung Quốc với tổng chiều dài tuyến đường 121km (vốn đầu tư khoảng 21.000 tỉ). Đèo Cả đề xuất Cao Bằng xin phép Chính phủ cho điều chỉnh lại quy hoạch dự án được đầu tư sớm hơn 6 năm.

Cũng trong năm 2018, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã đồng ý với đề xuất và gửi thông báo kết luận về Bộ GTVT thực hiện điều chỉnh quy hoạch thời gian đầu tư tuyến cao tốc.

Năm 2020, dự án chính thức được Thủ tướng phê duyệt chủ trương đầu tư (Quyết định số 1212/QĐ-TTg) với số vốn hơn 21.000 tỉ đồng theo hình thức đối tác công tư. Tuyến trải dài từ Đồng Đăng lên cửa khẩu Trà Lĩnh.

Cửa khẩu Trà Lĩnh vừa được nâng cấp lên cửa khẩu quốc tế hồi cuối năm 2023. Ảnh: Tân Văn.

Đầu năm 2023, Thủ tướng đồng ý cho tăng tỉ lệ vốn Nhà nước lên 50% (Trung ương hỗ trợ 2500 tỉ, lúc này Cao Bằng cắt giảm 22 dự án nội bộ tỉnh để dồn lực cho cao tốc, nâng tổng số tiền lên 4080 tỉ) số còn lại nhà đầu tư bỏ ra. Tuy nhiên, khi được triển khai, nhà đầu tư thu hồi vốn kéo dài tận 25 năm, trong khi lưu lượng phương tiện hiện không quá nhiều.

Cao Bằng tiếp tục đề xuất với Quốc hội, nâng cơ cấu vốn nhà nước trong dự án lên 70%. Lễ khởi công vào Tết dương lịch vừa qua đánh dấu cột mốc đáng nhớ của dự án Đồng Đăng - Trà Lĩnh.

Ngay sau niềm vui, tôi nghĩ đến 2 từ “trách nhiệm”, làm như thế nào để triển khai dự án này được tốt nhất, hiệu quả, chất lượng cao và đảm bảo đúng tiến độ. Tất cả phải tập trung, đây như một mệnh lệnh với tất thảy mọi người.

PV: Xin ông chia sẻ những thuận lợi và khó khăn khi thực hiện dự án, cũng như định hướng công việc thời gian tới lãnh đạo tỉnh và người dân sẽ làm?

Ông Hoàng Xuân Ánh: Từ năm 2015 đến nay, Cao Bằng gặp không ít khó khăn, “núi cao trở ngại” khi xin triển khai dự án, đặc biệt là bài toán tài chính.

May mắn, dự án dành được sự quan tâm rất lớn của Thủ tướng Chính phủ, đây cũng là khát vọng nhiều đời nay của Đảng bộ và toàn thể nhân dân nếu không có con đường cao tốc này Cao Bằng mãi mãi là tỉnh nghèo, không bao giờ bứt phá được. Tuyến được đưa vào danh mục các dự án trọng điểm về giao thông vận tải quốc gia.

Tại lễ khởi công, Thủ tướng đặt tên cho dự án là “chiến dịch Đông Khê năm 2024” nhằm khích lệ tinh thần, ý chí quyết tâm của Đảng bộ và nhân dân Cao Bằng.

Thời gian tới, dự án hiện còn rất nhiều việc phải làm như nhà đầu tư phải tiếp tục khảo sát, thiết kế, lập bản vẽ thi công và chuẩn bị nguồn lực...Đặc biệt là công tác giải phóng mặt bằng (GPMB), nguồn đất cần cho dự án. Địa phương phấn đấu 6 tháng đầu năm 2024 sẽ hoàn thành.

Hiện nay, Cao Bằng đang phối hợp với UBND tỉnh Lạng Sơn phấn đấu trong năm 2024 mặt bằng sạch cho toàn bộ dự án sẽ sẵn sàng. Mới đây, trong đợt phát động cao điểm 100 ngày đêm hoàn thành công tác giải phóng mặt bằng phục vụ xây dựng cao tốc, nhiều tập thể, cá nhân đã chủ động bàn giao đất, mặt bằng phục vụ dự án trước thời hạn.

Tại phê duyệt của Quốc hội mới đây, ngoài thay đổi cơ cấu vốn, Quốc hội cũng đã cho phép 2 địa phương sử dụng cơ chế đặc thù, hiện Cao Bằng, Lạng Sơn đang phối hợp rất tốt.

Với lợi thế du lịch rất lớn, tuyến cao tốc Đồng Đăng - Trà Lĩnh hình thành sẽ góp phần thu hút thêm khách du lịch về với địa phương. Ảnh: Nguyễn Việt Tùng.

PV: Ông có thể chia sẻ những quyết tâm, ý chí của lãnh đạo tỉnh các thời kỳ khi theo đuổi, nghiên cứu xây dựng tuyến cao tốc?

Ông Hoàng Xuân Ánh: Từ sự quyết tâm, bền bỉ theo đuổi của nhiều thế hệ lãnh đạo địa phương, các đồng chí nguyên Bí thư Tỉnh uỷ Nguyễn Hoàng Anh, nguyên Bí thư Tỉnh uỷ Lại Xuân Môn hay bây giờ là Bí thư Tỉnh uỷ Trần Hồng Minh đều bền bỉ theo đuổi việc thực hiện dự án.

Bên cạnh đó, không thể không kể đến, sự đồng hành, sẻ chia từ nhiều phía, sự quan tâm của lãnh đạo Đảng, Nhà nước sự hỗ trợ giúp đỡ của các ban, bộ, ngành trung ương… đây là điều kiện rất quan trọng.

Thời điểm năm 2017 - 2018, địa phương từng mời các nhà báo, phóng viên trung ương cùng đi từ Cao Bằng về Hà Nội để từ đó có những bài viết lột tả được sự khó khăn, tắc nghẽn giao thông.

Những năm này, Quốc lộ 3 hay 4A với những cung đèo Bông Lau, Khau Múc... đều là cực hình đối với người và phương tiện. Điểm nghẽn giao thông cũng khiến y tế địa phương không cải thiện được, mỗi năm có hàng nghìn trường hợp phải chuyển đi Hà Nội. Rồi để đến được tuyến trung ương người bệnh mất thời gần 10 giờ di chuyển.

Đặc biệt, đặt trong bối cảnh nguồn vốn cho dự án đang còn nhiều khó khăn thì vai trò của các nhà đầu tư có năng lực, tâm huyết và kinh nghiệm vô cùng quan trọng. Thành công bước đầu này là tổng hoà của rất nhiều yếu tố.

PV: Thưa ông, sau rất nhiều năm Cao Bằng khát một con đường thì giờ đây nói “cao tốc Đồng Đăng – Trà Lĩnh” giúp kinh tế Cao Bằng kết nối và vươn ra biển lớn có hợp lý không?

Ông Hoàng Xuân Ánh: Nếu có thời gian hoặc tìm hiểu thì từ Việt Nam có thể qua cửa khẩu Trà Lĩnh đi tỉnh Quảng Tây, các tỉnh Tây Tây Nam và TP Trùng Khánh (Trung Quốc), rồi có thể đến các nước Trung Á, Tây Âu và cả ASEAN.

Cao Bằng đang nỗ lực hoàn thiện cơ sở hạ tầng và mong muốn càng được phát triển khi tuyến đường cao tốc hoàn thiện. Ảnh: Tân Văn.

Nếu đi từ TP Trùng Khánh (Trung Quốc) tới một số cảng của TP Hải Phòng, các hướng đều xa hơn tuyến Cao Bằng khoảng 200km. Phía nước bạn luôn muốn kết nối tuyến đường này.

Trước mắt, đường làm xong từ Cao Bằng đi Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh sẽ ngắn đi. Người dân được hưởng lợi, các hoạt động sản xuất tiết giảm chi phí vận chuyển; xuất nhập khẩu sẽ trở thành cơ hội mới của tỉnh Cao Bằng; khi đường thuận lợi sẽ thu hút thêm khách du lịch về địa phương.

PV: Xin cám ơn ông!