Ecuador tung 'nắm đấm thép' dẹp loạn băng đảng trong nhà tù

Quân đội Ecuador tung lực lượng thiết lập trật tự tại hàng loạt nhà tù từng bị các trùm băng đảng kiểm soát, che giấu ma túy và vũ khí.

Các bức tường và cửa sổ tại nhà tù Latacunga, phía nam thủ đô Quito, đầy những lỗ đạn, dấu vết sau những cuộc chiến băng đảng giữa các tù nhân. Chúng hối lộ, đe dọa lực lượng quản giáo để thiết lập quyền kiểm soát nhà tù và duy trì hoạt động tội phạm ở bên ngoài, dù vẫn ngồi sau song sắt.

Tình trạng này phổ biến tại nhiều nhà tù ở Ecuador đến mức Tổng thống Daneil Noboa hồi tháng 1 đã tuyên chiến với các băng đảng và tung các đơn vị quân đội, lực lượng được coi là "nắm đấm thép", mở đợt trấn áp để lập lại trật tự tại hàng loạt nhà tù.

Nhà tù Latacunga hiện nằm dưới sự kiểm soát 100% của quân đội, một binh sĩ Ecuador nói. Tuy nhiên, bất chấp sự quản lý nghiêm ngặt của binh sĩ, ba tù nhân vẫn tìm được cách trốn thoát hôm 22/2, cùng ngày các phóng viên quốc tế tới thăm cơ sở.

Sự việc phần nào cho thấy thách thức mà khoảng 1.500 binh sĩ đang quản lý nhà tù Latacunga phải đối mặt. Nhiều buồng giam tại đây từng bị cải tạo thành "phòng cao cấp", nơi các trùm tội phạm tận hưởng cuộc sống như ông hoàng, với bể sục, tủ lạnh, giường đệm cỡ lớn, sân nuôi gà chọi.

Nhà tù còn có câu lạc bộ đêm, với thảm đỏ, sofa và hình ảnh một phụ nữ bán khỏa thân dán trên tường. Tại đây, lực lượng an ninh đã tìm thấy ma túy và vũ khí được giấu trong tường.

Binh sĩ quân đội Ecuador tại nhà tù Latacunga, Ecuador ngày 22/2. Ảnh: AFP

Từng được coi là "ốc đảo yên bình" ở Mỹ Latin, Ecuador rơi vào khủng hoảng do sự mở rộng phạm vi hoạt động của các băng đảng xuyên quốc gia. Chúng sử dụng cảng ở Ecuador để vận chuyển ma túy đến Mỹ và châu Âu.

Số vụ giết người ở Ecuador tăng gần 8 lần trong giai đoạn 2018-2023, với cứ 100.000 người thì có 46 người bị sát hại. Hơn 460 tù nhân thiệt mạng trong các cuộc giao tranh băng đảng kể từ năm 2021, bao gồm cả ở Latacunga.

Tổng thống Noboa hồi tháng 1 ban bố tình trạng khẩn cấp, sau khi trùm băng đảng lớn nhất nước Jose Adolfo Macia vượt ngục. Vụ vượt ngục của Macia châm ngòi làn sóng hỗn loạn chưa từng thấy, với các băng đảng bắt hàng chục cảnh sát và quản giáo làm con tin. Chúng còn dọa hành quyết dân thường, cài thuốc nổ, đốt xe cộ và từng xông vào một đài truyền hình, nổ súng ngay trên sóng trực tiếp.

Quân đội Ecuador sau đó điều động xe tăng và binh sĩ để giành lại quyền kiểm soát 36 nhà tù, đang giam giữ 31.300 tù nhân, theo số liệu thống kê gần đây.

Tại nhà tù Latacunga, nơi đang giam 4.300 tù nhân, giới chức đã phát hiện một đường hầm xây dở, ma túy, vũ khí cùng nhiều điện thoại di động. Binh sĩ Ecuador nói những trùm băng đảng khét tiếng nhất tại nhà tù đã được chuyển sang cơ sở giam giữ nghiêm ngặt nhất tại thành phố cảng Guayaquil.

Trật tự tại nhà tù đã được tái thiết lập. Trên một sân bóng trong nhà tù, hàng chục phạm nhân xếp hàng để tập thể dục. "Rõ, thưa chỉ huy", họ đồng thanh đáp lại khi binh sĩ ra lệnh. Tại vị trí khác, tù nhân đang sơn lại tường, lau dọn sàn nhà.

"Ecuador muôn năm!", một binh sĩ nói.

Tù nhân xếp hàng tập thể dục trong nhà tù ở Latacunga, Ecuador ngày 22/2. Ảnh: AFP

Một số tổ chức nhân quyền bày tỏ lo ngại về quá trình quân sự hóa nhà tù ở Ecuador cùng báo cáo về những vụ lạm dụng. Những lời than phiền thường xuất hiện ở khu vực dành cho tù nhân nữ, như "không được nói chuyện", "không có giấy vệ sinh" hay "muốn người thân đến thăm".

"Không có quyền con người nào bị xâm phạm. Không có ngược đãi", một quan chức phụ trách nói, thêm rằng trước khi quân đội tiếp quản, tù nhân còn phải trả tiền cho thành viên băng đảng "để được ngủ, tắm hay ăn".

Khi được hỏi quân đội sẽ phụ trách quản lý các nhà tù trong bao lâu, một sĩ quan trả lời "miễn là đất nước còn cần chúng tôi".

Vị trí thủ đô Quito, Ecuador. Đồ họa: BBC

Như Tâm (Theo AFP)