Điều gì đang ngăn cản ngừng bắn ở Gaza?

Mỹ và nhiều nước đang ra sức thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn ở Dải Gaza, nhưng điểm mấu chốt để đạt được thỏa thuận vẫn còn bế tắc.

Hơn 1,4 triệu người Palestine trú ẩn ở Rafah, miền nam Dải Gaza, đang nín thở chờ thỏa thuận ngừng bắn trước khi Israel tấn công vào khu vực này - Ảnh: AFP

Ngày 1-5, ông Blinken đã gặp các nhà lãnh đạo Israel nhằm thúc đẩy thỏa thuận ngừng bắn với phong trào Hồi giáo Hamas. Washington và các nước trung gian như Ai Cập, Qatar đang chạy đua đàm phán với hy vọng ngăn cản cuộc tấn công của Tel Aviv vào thành phố Rafah ở phía nam Gaza, nơi khoảng 1,4 triệu người Palestine đang trú ẩn.

Thời điểm quyết định

"Không chậm trễ, không lý do. Đã đến lúc rồi", ông Blinken nói sau khi gặp Tổng thống Israel Isaac Herzog. Trước khi rời đi, nhà ngoại giao Mỹ tiếp tục kêu gọi: "Không còn thời gian để mặc cả nữa. Thỏa thuận đã có". Ông Blinken nhấn mạnh thỏa thuận sẽ cho phép đưa thực phẩm, thuốc men, nước uống đến xoa dịu cuộc khủng hoảng nhân đạo ở Gaza.

Tại Tel Aviv, ông Blinken khẳng định Hamas sẽ là bên chịu trách nhiệm nếu thỏa thuận thất bại, nhưng cũng nói rõ ông mong chờ nhiều hơn ở Israel.

"Chúng tôi không thể ủng hộ một chiến dịch quân sự lớn ở Rafah nếu không có một kế hoạch hiệu quả để đảm bảo dân thường không bị tổn hại, và chúng tôi chưa thấy một kế hoạch như vậy", ông Blinken nói, không quên nhắn nhủ Israel còn "những cách tốt hơn" để đối phó với Hamas mà không cần đánh vào Rafah.

Những ngày qua, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden hy vọng có thể vượt qua bế tắc trong một hoặc hai tuần tới trước khi Israel bắt đầu tấn công vào Rafah, một chiến dịch có thể gây thương vong cho dân thường và cản trở mọi cơ hội hòa bình. Nỗ lực mới nhất của Washington là gửi ông Blinken đến Tel Aviv cũng như các nước Ả Rập.

Tuy nhiên, trong hơn nửa năm qua, không ít lần các quan chức Mỹ lạc quan rồi lại thất vọng về cơ hội đạt được thỏa thuận ở Gaza. Đến nay, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu vẫn công khai kiên quyết bác bỏ việc dừng chiến sự trước khi Hamas bị tiêu diệt, và tiếp tục nhắc lại điều này khi gặp ông Blinken ngày 1-5.

"Chiến dịch ở Rafah không phụ thuộc vào bất cứ điều gì", văn phòng của ông Netanyahu cho biết.

Những tín hiệu hy vọng

Đến nay, điểm mấu chốt cản trở thỏa thuận vẫn còn đó, rằng liệu thỏa thuận có chấm dứt hoàn toàn cuộc tấn công của Israel như đòi hỏi của Hamas hay không. Trong nhiều tháng đàm phán, Hamas đã kiên quyết chỉ thả con tin với điều kiện Israel ngừng bắn hoàn toàn và rút quân khỏi Gaza. Và qua thông tin rò rỉ từ những cuộc đàm phán gần đây, triển vọng này dường như tăng lên.

Theo các quan chức Israel, lần đầu tiên nước này đang cân nhắc khả năng chấm dứt cuộc chiến dù không xóa sổ được Hamas. Hai quan chức Israel tiết lộ với trang Axios rằng đề xuất ngừng bắn mới sẽ ưu tiên giải thoát hơn 130 con tin còn lại để đổi lấy việc Israel sẵn sàng thảo luận về chuyện "khôi phục sự bình yên bền vững" ở Gaza.

Một số quan chức Ai Cập nói thêm Hamas đang muốn củng cố điều khoản thỏa thuận để đảm bảo Tel Aviv sẽ rút quân.

"Điều duy nhất ngăn cản giữa người dân Gaza và lệnh ngừng bắn là Hamas", ông Blinken gây sức ép lên Hamas khi thăm Riyadh, thủ đô của Saudi Arabia. Theo giới phân tích, quyết định của Hamas phụ thuộc vào ông Yahya Sinwar, thủ lĩnh của lực lượng này đang ẩn náu ở Gaza.

"Nếu Sinwar sẵn sàng cho một thỏa thuận thì điều đó sẽ xảy ra. Nếu Israel đánh Rafah thì sẽ không có gì là khả thi", ông Dennis B. Ross, nhà đàm phán lâu năm về Trung Đông hiện đang làm việc tại Viện Chính sách Cận đông của Washington, đánh giá.

Dù vẫn còn những diễn biến có thể làm trật bánh nỗ lực đạt được thỏa thuận, như Tòa án Hình sự quốc tế (ICC) có thể sắp ra lệnh bắt cả lãnh đạo Israel lẫn Hamas vì tội ác chiến tranh, giới phân tích cho rằng vẫn có nhiều yếu tố thúc đẩy khác, như sự sẵn sàng tham gia của Saudi Arabia.

Ngoài ra, đầu tháng này, Quốc hội Mỹ sẽ xem xét liệu Israel có tuân thủ luật pháp Mỹ và quốc tế trong việc sử dụng vũ khí do Mỹ cung cấp hay không. Cuối cùng là phong trào biểu tình phản chiến ở các trường đại học tại Mỹ có thể ảnh hưởng đến cuộc tranh cử cuối năm nay của ông Biden.

"Rõ ràng Tổng thống Biden đang cảm thấy cấp bách... Đây là thời điểm quyết định thành bại", ông Steven A. Cook, thành viên cấp cao về nghiên cứu Trung Đông và châu Phi tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại (CFR), bình luận.