Điểm yếu khó khắc phục của EU trước Nga

Chuyên gia phân tích năng lượng Petras Katinas viết trên website của Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí sạch (CREA) rằng, chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraina và cuộc khủng hoảng năng lượng sau đó gần như ngay lập tức làm nổi bật những điểm yếu về an ninh năng lượng của Liên minh châu Âu (EU).

Sự phụ thuộc nặng nề của EU vào nhiên liệu hóa thạch, chủ yếu là nhiên liệu nhập khẩu từ một nhà cung cấp duy nhất, cho thấy nhu cầu cấp thiết về đa dạng hóa nhập khẩu năng lượng.

Xung đột Nga - Ukraina cũng trở thành mấu chốt trong chính sách năng lượng của EU khi các quốc gia thành viên nhanh chóng giảm sự phụ thuộc vào than, dầu và các sản phẩm dầu mỏ của Nga.

Tuy nhiên, bất chấp những nỗ lực này, nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) của Nga vào EU đã tăng đáng kể. Nguồn thu này không chỉ mang lại cho Nga đòn bẩy chính trị đáng kể đối với các nước thành viên EU mà còn tài trợ cho chiến dịch quân sự của Mátxcơva ở Ukraina.

Theo chuyên gia Katinas, trước những diễn biến này, EU - vốn trước đây đã cam kết loại bỏ nhiên liệu hóa thạch của Nga - cần giữ vững cam kết bằng cách giảm và tiến tới chấm dứt nhập khẩu nhiên liệu hóa thạch của Nga. Điều này sẽ làm giảm nguồn tiền Mátxcơva đổ vào cuộc chiến và làm giảm ảnh hưởng của Nga với EU.

Năm 2021, 46% lượng khí đốt nhập khẩu của EU đến từ Nga. Tuy nhiên, kể từ chiến sự Ukraina, tỉ lệ này đã giảm đáng kể, xuống còn 24% vào năm 2022 và 16% vào năm 2023, một phần do sự gián đoạn nguồn cung và tình thế bắt buộc khiến EU phải tìm kiếm các giải pháp thay thế khí đốt. Điều trớ trêu là, quá trình đa dạng hóa nguồn cung lại dẫn đến gia tăng nhập khẩu LNG của Nga.

Năm 2022, nhập khẩu khí LNG vào EU tăng 63% so với năm 2021, đạt 126 tỉ mét khối. Nhập khẩu từ Nga, bao gồm cả trung chuyển, cũng tăng 36% so với cùng kỳ năm trước, lên tới 20 tỉ mét khối, chiếm 15% tổng lượng LNG nhập khẩu của EU.

Nhà máy LNG 2 của tập đoàn dầu khí Nga Novatek ở Bắc Cực. Ảnh: Novatek

Một phần LNG của Nga nhập khẩu vào EU đã được chuyển tiếp đến các điểm đến khác trên thế giới, giúp Nga tiếp cận thị trường toàn cầu, đặc biệt là ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Phân tích của CREA cho thấy 22% (4,4 tỉ mét khối) nhập khẩu LNG từ Nga của EU được trung chuyển trên toàn cầu, với 8% (1,6 tỉ mét khối) đến các quốc gia thành viên EU vào năm 2023.

Theo CREA, việc tiếp tục phụ thuộc vào các dịch vụ của G7+ để xuất khẩu LNG mang lại cho các đồng minh của Ukraina đòn bẩy đáng kể trong việc điều tiết giá LNG của Nga và đưa ra giá trần. Các nhà xuất khẩu LNG của Nga sẽ buộc phải bán ở mức giá trần hoặc ở mức chiết khấu để tiếp cận các dịch vụ bảo hiểm do G7+ cung cấp. Theo CREA, đề xuất như vậy sẽ đảm bảo dòng LNG ổn định đến các nước nhập khẩu, ngăn chặn giá khí đốt tăng đột ngột và làm giảm doanh thu của Nga từ mặt hàng này.

CREA cho hay, chính sách giá trần LNG ở mức 17 euro/MWh, cao hơn chi phí sản xuất trung bình ước tính của Nga, cũng sẽ có tác dụng ngăn chặn việc Nga giảm đáng kể xuất khẩu, bởi xuất khẩu ở mức giá này vẫn có lãi.

Theo tính toán của CREA dựa trên giá trị năm 2023, việc áp dụng giá trần LNG trên toàn cầu sẽ làm giảm 60% tổng doanh thu xuất khẩu LNG của Nga, tương đương 10 tỉ euro. Nhưng nếu chỉ thực thi giá trần này trong EU sẽ làm giảm tổng doanh thu xuất khẩu LNG của Nga 29%, tương đương giảm 5 tỉ euro.