Điểm nóng mới ở châu Phi

Người biểu tình trước Đại sứ quán Pháp ở Niamey, Niger, ngày 30.7.2023. Ảnh: AFP

Cuộc đảo chính tạm thời chấm dứt thời kỳ đất nước có chính quyền dân sự dân cử. Như thế đủ để cho thấy, nền dân chủ ở nơi đây đã tồn tại thời gian dài nhưng vẫn chưa có được nền tảng chính trị và xã hội vững chắc để loại trừ xảy ra đảo chính quân sự.

Chính quyền dân sự ở Niger đã giải quyết không khôn khéo và ổn thoả mối quan hệ giữa hợp tác với các nước phương Tây, đặc biệt với Pháp và hợp tác với giới quân sự ở trong nước. Việc Nga và Trung Quốc gây dựng, tăng cường vai trò và ảnh hưởng trên châu lục, những biến động về chính trị, an ninh ở hai nước láng giềng của Niger là Burkina Faso và Mali, cũng như tác động của mối bất hoà giữa phương Tây với Nga liên quan đến cuộc xung đột Nga - Ukraina đã tạo ra cơ hội và tiền đề thuận lợi cần thiết cho giới quân sự ở Niger tiến hành cuộc đảo chính này.

Niger hiện tại đẩy các đối tác bên ngoài vào tình thế khó xử. Mỹ và EU quyết tâm dùng áp lực chính trị và kinh tế để khôi phục chính quyền dân sự dân cử đã bị giới quân sự lật đổ. Tổ chức ECOWAS đã ra tối hậu thư đòi phe đảo chính phải trả lại thể chế chính trị trước nếu không muốn bị can thiệp quân sự trực tiếp. Các nước phương Tây đã sơ tán công dân của họ ra khỏi Niger nhưng ở Niger hiện vẫn có gần 1.600 binh lính Pháp đồn trú.

Kịch bản nào cũng đều có thể xảy ra ở Niger trong những ngày tới, kể cả kịch bản quân đội của ECOWAS can thiệp từ ngoài vào và quân đội Pháp nội ứng bên trong, lẫn sự tham gia của tập đoàn quân đội tư nhân Wagner của Nga.

Cuộc đảo chính ở Niger cho thấy phương Tây không còn ảnh hưởng và vai trò chính trị quân sự và an ninh ở vùng Sahel, châu Phi vẫn còn cách xa hòa bình và ổn định chính trị, xã hội cũng như cuộc chơi địa chiến lược giữa các đối tác lớn bên ngoài ở châu lục này thêm bản chất và sắc nét mới.