Cuộc chiến trong phòng cấp cứu 'người điên'

Vừa kết thúc buổi giao ban sáng, bác sĩ Huyền lập tức lao đến hỗ trợ đồng nghiệp cấp cứu một nam bệnh nhân đang lên cơn "điên" dữ dội.

Tiếng chửi bới của người đàn ông trung niên vang khắp hành lang Khoa Tâm căn, hôm 25/2. Ông bị mất ngủ nhiều năm, luôn cho rằng "có người rình rập, theo dõi, ám sát", dẫn đến những cơn kích động không thể kiểm soát. Khi được đưa vào viện, bệnh nhân không chấp nhận, hét lớn, náo loạn cả khu điều trị. Tua trực cùng người nhà hỗ trợ, dùng mọi cách giữ người bệnh để thực hiện tiêm thuốc an toàn, sau đó dùng thêm biện pháp cố định tại giường.

Bằng sự kiên nhẫn và kinh nghiệm tích lũy qua 7 năm gắn bó với nghề, bác sĩ Phạm Thị Huyền, Phó trưởng khoa, nhẹ nhàng trò chuyện, trấn an, từng bước tạo dựng niềm tin với bệnh nhân. "Những ngày đầu thường rất khó khăn, nhưng chỉ cần vài tuần điều trị, người bệnh sẽ ổn định hơn, có thể trở lại cuộc sống bình thường", chị chia sẻ.

Bác sĩ Huyền dùng liệu pháp tâm lý, cùng vẽ tranh với bệnh nhân 9 tuổi bị bạn học bắt nạt, dẫn đến sang chấn tâm lý. Ảnh: Lê Tân

Đây chỉ là một trong nhiều trường hợp mà các bác sĩ tại Khoa Tâm căn, Bệnh viện Tâm thần Hải Phòng, phải đối mặt mỗi ngày. Bệnh nhân bị mất ngủ, lo âu, trầm cảm, hoặc rối loạn tâm thần do sử dụng chất kích thích, tai nạn liên quan bệnh lý tâm thần. Công việc của các bác sĩ không chỉ đòi hỏi chuyên môn sâu về tâm thần học mà còn yêu cầu khả năng xử lý các tình huống cấp cứu nội ngoại khoa.

Một trường hợp điển hình xảy ra vào đầu tháng 2. Bệnh nhân nam 65 tuổi, nhập viện với rối loạn tâm thần kéo dài, kèm bệnh nền tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, bất ngờ bị hóc miếng chả thịt trong bữa trưa. Tình trạng nguy kịch diễn ra nhanh chóng. Ông tím tái, mất phản ứng, mạch khó bắt, nguy cơ ngừng tuần hoàn.

Các bác sĩ lập tức thực hiện liệu pháp Heimlich để khai thông đường thở và hỗ trợ thở oxy. Sau 10 phút nỗ lực cấp cứu không ngừng, miếng dị vật kích thước 3x4 cm được lấy ra, bệnh nhân dần hồi phục và được chuyển lên tuyến trên để tiếp tục điều trị.

"Những tình huống như vậy không thường xuyên xảy ra, nhưng khi đã xảy ra, chúng tôi phải hành động nhanh và chính xác", bác sĩ Vũ Thị Ngân, Trưởng Khoa Tâm căn, cho biết.

Cấp cứu bệnh nhân tâm thần là một thách thức đặc biệt. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), các rối loạn tâm thần ảnh hưởng đến hơn 970 triệu người trên toàn cầu, trong đó 20% cần can thiệp y tế khẩn cấp ít nhất một lần trong đời. Những bệnh nhân này không chỉ đối mặt với các triệu chứng tâm lý mà còn dễ gặp nguy cơ sức khỏe thể chất nghiêm trọng, từ tai nạn, tự làm hại bản thân đến các biến chứng y khoa phức tạp. Điều này đòi hỏi đội ngũ y tế phải có kỹ năng đa ngành, vừa xử lý tâm lý, vừa cấp cứu nội ngoại khoa.

Tuy nhiên, không phải lúc nào mọi thứ cũng diễn ra suôn sẻ. "Bệnh nhân tâm thần thường không hợp tác, thậm chí có hành vi chống đối, gây nguy hiểm cho cả bản thân và nhân viên y tế", bác sĩ Huyền chia sẻ. Một nghiên cứu của Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Mỹ (NIMH) cho thấy, hơn 40% nhân viên y tế làm việc trong lĩnh vực tâm thần từng bị bệnh nhân tấn công ít nhất một lần trong sự nghiệp. Điều này khiến công việc của họ trở thành một trong những nghề nguy hiểm nhất trong ngành y.

Bên cạnh đó, định kiến xã hội cũng là một rào cản lớn. Nhiều người vẫn cho rằng chỉ những người "điên" mới vào bệnh viện tâm thần, hoặc lo sợ bị kỳ thị nếu đi khám. Thực tế, các rối loạn như mất ngủ, lo âu, trầm cảm, nếu không được điều trị kịp thời, có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng. Theo thống kê của Bộ Y tế Việt Nam, các rối loạn tâm thần chiếm gần 15% dân số, tương đương khoảng 15 triệu người. Ở trẻ em, con số này là 12%, tức hơn 3 triệu trẻ cần được chăm sóc đặc biệt. Tuy nhiên, chỉ khoảng 30% trong số đó được tiếp cận với các dịch vụ y tế phù hợp.

Bác sĩ Huyền và điều dưỡng Việt Chinh cắt tóc, vệ sinh cho nữ bệnh nhân trong khoa. Ảnh Lê Tân

Một trường hợp gần đây tại Khoa Tâm căn là bé gái 9 tuổi, bị bạn học bắt nạt dẫn đến sang chấn tâm lý. Bé trở nên thu mình, bỏ ăn, mất ngủ, thường xuyên la hét, chống đối và không cho ai chạm vào người. "Con gầy gò, xanh xao, luôn trốn trong chiếc áo khoác rộng thùng thình, rất đáng thương", bác sĩ Huyền kể lại. Sau hai tuần điều trị kết hợp thuốc và liệu pháp tâm lý, bé đã dần giao tiếp trở lại, ăn uống tốt hơn và cảm xúc ổn định.

Để đạt được những kết quả như vậy, các bác sĩ và điều dưỡng không chỉ dựa vào chuyên môn mà còn phải trở thành những người bạn đồng hành của bệnh nhân. "Chúng tôi làm mọi thứ, từ dỗ dành uống thuốc, tắm gội, giặt quần áo, cắt tóc, đến cùng họ tập thể dục hay hát karaoke. Mỗi bệnh nhân cần một cách tiếp cận riêng", chị cho hay.

Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu được những khó khăn mà các bác sĩ tâm thần phải đối mặt. Theo một báo cáo của WHO, chỉ có 2% ngân sách y tế toàn cầu được dành cho sức khỏe tâm thần, trong khi nhu cầu ngày càng gia tăng. Tại Việt Nam, con số này thậm chí còn thấp hơn, "dưới mức đầu tư cơ bản", khiến các bệnh viện tâm thần luôn trong tình trạng thiếu thốn nhân lực và cơ sở vật chất.

Cả nước hiện có 605 bác sĩ tâm thần, đạt 0,62 bác sĩ/100.000 dân, trong khi chỉ số trung bình toàn cầu là 1,7, còn các nước thu nhập cao là 8,6. Còn điều dưỡng chăm sóc sức khỏe tâm thần chỉ đạt 3/100.000 dân, trong khi trung bình toàn cầu là 3,8, các nước thu nhập cao là 29. Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn cho biết nguyên nhân khiến nhân lực ngành tâm thần thiếu là nhiều người không thích lĩnh vực này, trong khi nghề y bác sĩ điều trị tâm thần bị kỳ thị.

Trong lúc đó, các y bác sĩ chỉ biết động viên nhau vượt qua khó khăn, lấy sự hồi phục, trở lại cuộc sống của bệnh nhân làm động lực. "Chỉ cần nhìn thấy mọi người khỏi bệnh, nụ cười quay lại trên gương mặt, chúng tôi biết rằng mọi thử thách đều xứng đáng", bác sĩ Huyền chia sẻ.

Bác sĩ Huyền thăm khám cho nam bệnh nhân bị tâm thần phân liệt. Ảnh: Lê Tân

Bệnh viện Tâm thần Hải Phòng, được thành lập tháng 10/1960, ban đầu mang tên là Bệnh viện Tinh thần Hải Phòng. Đây là một trong những cơ sở y tế chuyên khoa tâm thần lâu đời và uy tín tại với 50 bác sĩ, 13 dược sỹ, 155 điều dưỡng. Bệnh viện đang điều trị cho hơn 300 bệnh nhân nội trú và 9.000 bệnh nhân ngoại trú với 12 khoa chuyên môn và 8 phòng chức năng.

Lê Tân