Có phải tháng Giêng không bao giờ nhuận?
Trả lời phóng viên Báo điện tử VTC News, ThS Trần Tiến Bình, nguyên cán bộ Ban Lịch Nhà nước, sau này là Phòng Nghiên cứu lịch, Trung tâm Thông tin Tư liệu, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, tác giả cuốn "Lịch Việt Nam thế kỷ XX-XXI" phủ nhận điều này. Ông cho biết tháng Âm lịch nào trong năm cũng có thể là tháng nhuận. Tuy nhiên, tháng Giêng rất hiếm khi nhuận và điều này dẫn đến ngộ nhận kể trên.
Thực tế, Âm lịch Việt Nam thế kỷ 20 - 21 không thấy tháng Chạp hay tháng Giêng nhuận, vì vậy nhiều người tin rằng tháng Giêng không thể là tháng nhuận. Tuy nhiên, lùi về quá khứ xa hơn, ta sẽ thấy năm Quý Hợi (1803) có nhuận tháng Giêng. Sang thế kỷ 22, hiện tượng nhuận tháng Giêng xuất hiện vào năm Mậu Thân - 2148. Năm đó sẽ có 2 ngày mùng 1 tháng Giêng là Chủ nhật 21/1/2148 và thứ Ba 20/2/2148 Dương lịch.
Tương tự, nhiều người cũng tưởng rằng tháng 11 Âm lịch không thể là tháng nhuận. Thế nhưng lịch năm 2033 sẽ có 2 tháng 11 Âm lịch.
Lý giải về cách tính tháng nhuận, ThS Trần Tiến Bình cho biết, một tháng Âm lịch chính xác có 29,53 ngày, tuy nhiên năm Âm lịch được làm tròn thành 354 ngày, ít hơn một năm Dương lịch 11 ngày, cứ 3 năm lại ít hơn 33 ngày.
Để cân bằng thời gian giữa 2 loại lịch này, các nhà làm lịch tính toán cứ 3 năm Âm lịch phải cho thêm một tháng nhuận. Tuy nhiên, dù có nhuận thì năm Âm lịch vẫn luôn chậm hơn so với năm dương lịch. Để khắc phục tình trạng trên, họ quy ước cứ 19 năm lại có thêm một tháng nhuận. Năm nhuận là năm có 13 tháng Âm lịch nằm giữa 2 ngày Đông chí (khoảng 21/12 Dương lịch, luôn rơi vào tháng 11 Âm lịch).
Dựa vào đâu để xác định tháng nào là tháng nhuận? Các nhà làm lịch tính các điểm Trung khí. Giữa 2 ngày Đông chí có 12 Trung khí là: Đông chí, Đại hàn, Vũ thủy, Xuân phân, Cốc vũ, Tiểu mãn, Hạ chí, Đại thử, Xử thử, Thu phân, Sương giáng và Tiểu tuyết. Các điểm này thường cách nhau khoảng 1 tháng.
Năm nhuận Âm lịch có 13 tháng nhưng số điểm Trung khí luôn luôn chỉ có 12, do đó trong năm nhuận sẽ có tháng không chứa điểm Trung khí nào. Tháng nào không chứa điểm Trung khí chính là tháng nhuận, có tên trùng với tháng Âm lịch trước nó.
Thế nhưng việc tính toán năm nhuận cũng cần quan sát dựa vào thay đổi thực tế. Bởi lẽ, các điểm Sóc (thời điểm không trăng) dùng để xác định ngày mồng 1 Âm lịch và các điểm Trung khí cần phải tính lại thật chính xác, nhiều khi chỉ lệch vài phút đã sang ngày khác và điều này ảnh hưởng đến việc xác định tháng nhuận.
Chẳng hạn theo giờ Việt Nam, điểm Đông chí năm 1984 vào 23 giờ 23 phút ngày 21/12 và theo giờ Trung Quốc là 0 giờ 23 phút ngày 22/12; điểm Xuân phân ở Việt Nam là 23 giờ 14 phút ngày 20/3/1985 và ở Trung Quốc Xuân phân là 0 giờ 14 phút ngày 21/3/1985 (do múi giờ khác nhau, Việt Nam là GMT+7, còn Trung Quốc là GMT+8).
Vì thế mà Âm lịch Trung Quốc có tháng 10 nhuận vào năm 1984, còm Âm lịch Việt Nam lại có tháng 2 nhuận năm 1985; khiến Tết Nguyên đán giữa 2 lịch lệch nhau 1 tháng.
Trở lại vấn đề hiếm khi có nhuận tháng Giêng, ThS Trần Tiến Bình khẳng định đây là do sự vận hành của lịch theo cách tính quy ước chứ không phải ý muốn chủ quan của các nhà làm lịch.
Hàn Quốc: Người trẻ cần tiết kiệm toàn bộ chi tiêu trong 14 năm mới đủ mua nhà
13:45 17/12/2025Khoảng 5,3% hộ gia đình do những người từ 19 đến 34 tuổi làm chủ hộ tại Hàn Quốc đang sống trong 'những nơi cư trú không phải là nhà ở' - những phòng trọ tạm bợ với những tiện nghi tối thiểu.
4.155 tỉ đồng triển khai chương trình sữa học đường ở Bắc Ninh trong 5 năm
19:00 09/12/2025Bắc Ninh - Trường Tiểu học Tuấn Đạo là điểm trường đầu tiên của tỉnh Bắc Ninh triển khai Chương trình Sữa học đường giai đoạn 2025-2030.
Hai anh em đùa giỡn gần rạch, anh 10 tuổi trượt xuống sông chết đuối
08:45 09/12/2025Sáng 22-10, thông tin từ UBND xã Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp cho biết đã tìm được thi thể bé trai chết đuối tại rạch Xẻo Điều, ấp An Bình trong tối 21-10.
Nổ xe bồn, ít nhất 35 người hôi xăng tử vong
23:45 08/12/2025Ít nhất 35 người thiệt mạng và hàng chục người bị thương trong lúc hôi xăng từ một xe bồn chở nhiên liệu bị lật, sau khi nó bất ngờ phát nổ ở bang Niger.
Iran: Những bằng chứng khảo cổ hé lộ về ngôi làng cổ 7.000 năm tuổi
15:45 08/12/2025Một số bằng chứng khảo cổ cho thấy một làng cổ thuộc thiên niên kỷ thứ 5-6 trước Công nguyên đã tồn tại ngay dưới trung tâm thành phố lịch sử thời trung đại Beladshapur, thuộc Dehdasht ngày nay.
Singapore: Mở rộng điều tra rửa tiền liên quan trùm lừa đảo của Prince Group
15:45 07/12/2025Cảnh sát Singapore mở rộng điều tra rửa tiền liên quan Chen Zhi, chủ tịch Prince Group, với các lệnh cấm chuyển nhượng tài sản và nhiều hoạt động phạm pháp.
Vụ nữ sinh lớp 7 ở Gia Lai bị bạn đánh hội đồng, yêu cầu kiểm điểm giáo viên chủ nhiệm
17:45 05/12/2025Gia Lai - Liên quan vụ nữ sinh lớp 7 bị bạn đánh hội đồng, phường Thống Nhất yêu cầu nhà trường họp kiểm điểm rút kinh nghiệm đối với...
Sát hại con trai để 'dạy vợ một bài học', người cha ác quỷ lĩnh án 92 năm tù
14:46 05/12/2025Eliasard Moneus (29 tuổi, bang Indiana, Mỹ) vừa bị kết án vì hai tội danh nghiêm trọng là giết người và mưu sát. Theo hồ sơ tòa án, người đàn ông này đã dìm con trai nhỏ Jacob (3 tháng tuổi) vào xô nước giặt, đóng kín nắp, khiến đứa bé tử vong do ngạt thở. Sau đó, hắn cầm thanh kim loại tấn công vợ là Edlie, khiến cô bị thương nặng ở vùng đầu. Công tố viên Quận Tippecanoe, bà Elyse Madigan, cho biết đây là một trong những vụ án đau lòng và tàn...
Tài xế say xỉn phải dùng biển số đặc biệt
14:45 05/12/2025Một số bang buộc tài xế từng lái xe khi say rượu phải đổi sang biển số đặc biệt, nhằm tăng cường giám sát và răn đe.
