Chiến sự Gaza trong mắt người Israel

Trong khi cả thế giới phẫn nộ về mức độ thương vong và tàn phá của chiến sự Gaza, nhiều người dân Israel gần như không biết hoặc không quan tâm.

Người định cư Israel tại Hebron, thành phố thuộc khu vực Israel kiểm soát tại Bờ Tây, ngày 13/5 ngăn cản đoàn xe tải chở hàng hóa cứu trợ vào Dải Gaza đi qua chốt kiểm soát Tarqumiya, ném các thùng nhu yếu phẩm, gạo và bột mì xuống đường.

Hình ảnh này đã gây chấn động khắp thế giới và khiến cả Mỹ, đồng minh thân cận nhất của Israel, phẫn nộ. Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan gọi đây là "kiểu hành xử không thể chấp nhận được" và cho hay chính phủ Mỹ đang cân nhắc biện pháp phản ứng.

Trong khi Cơ quan cứu trợ người tị nạn Palestine của Liên Hợp Quốc (UNRWA) cho biết số thực phẩm, hàng cứu trợ trên rất cần thiết cho hàng nghìn người đang đứng trên bờ vực "nạn đói toàn diện" ở Gaza, những người biểu tình ở Israel lại tin rằng chúng chỉ "tiếp sức" cho lực lượng Hamas đang bị quân đội Israel vây hãm. Giới quan sát cho rằng sự việc này phần nào phản ánh cách người dân Israel đang nhìn nhận về những gì diễn ra trong cuộc chiến ở Gaza.

Trên truyền hình mỗi tối, người Israel đón nhận những thông tin mới nhất về xung đột Gaza, từ các cuộc đàm phán ngừng bắn và giải cứu con tin, thương vong của quân đội Israel, cho tới những phân tích về cuộc đột kích của Hamas hồi tháng 10/2023 vào miền nam nước này.

Tuy nhiên, thông tin về tình cảnh của người dân Gaza hầu như không xuất hiện trên truyền thông Israel. Báo chí, truyền hình nước này hầu như không có cảnh người Palestine thiệt mạng trong xung đột, chỉ chiếu một số cảnh tàn phá ở dải đất, theo nhiều giám đốc truyền thông, nhà phân tích và người dân Israel.

Nhiều người Do Thái Israel, thường xem tin tức bằng tiếng Do Thái, cũng nói rằng họ hiếm khi xem được những video rõ ràng về Gaza, dù họ biết mức độ thương vong và tàn phá là rất lớn.

Gần 2/3 người Do Thái ở Israel cho biết họ nhìn thấy một vài hoặc thậm chí không thấy hình ảnh nào về thiệt hại ở Gaza, theo khảo sát của tổ chức phi đảng phái Viện Dân chủ Israel hồi tháng 4. Chỉ hơn 1/3 cho biết họ đã thấy nhiều thông tin về Gaza, thông qua truyền thông Israel hoặc mạng xã hội.

"Bạn thấy mọi thứ về xung đột Gaza trên truyền hình Israel, trừ tình cảnh của dân thường ở đó", Shuki Tausig, biên tập viên của tạp chí Seventh Eye, nói và thêm rằng truyền thông Israel "biết người dân của họ không thực sự muốn nhìn thấy hình ảnh kẻ thù của họ chết, nên không muốn đưa tin về điều đó".

Người phát ngôn của các kênh truyền hình hàng đầu Israel như Kan 11 từ chối bình luận. Kênh 12 đưa ra một số ví dụ về các bản tin gần đây của họ, trong đó chiếu những hình ảnh tòa nhà đổ nát ở Gaza và người dân địa phương nói về tình cảnh của họ, như thiếu đồ ăn. Tuy nhiên, họ không đưa hình ảnh về dân thường thiệt mạng.

Ayala Panievsky, học giả Israel hiện sống tại London, cho biết có sự khác biệt rất lớn giữa những gì cô thấy trên truyền hình Anh và thông tin mà bạn bè, người thân cô tiếp nhận ở Israel.

Khung cảnh đổ nát ở Khan Younis, Dải Gaza sau khi lực lượng Israel rút quân ngày 7/4. Ảnh: AFP

Trong một chương trình thời sự gần đây, người dẫn của Kan 11 phỏng vấn Stav Sela, người mất anh trai tại lễ hội âm nhạc Nova khi Hamas tấn công vào ngày 7/10/2023. Giới chức Israel cho biết cuộc tấn công của Hamas đã khiến hơn 1.100 người thiệt mạng và khoảng 250 người bị bắt cóc. Stav mô tả anh trai cô là người rất yêu âm nhạc. Cô cùng người bạn nhạc sĩ tên Ligal đã hát một bản nhạc được viết để tưởng nhớ anh trai.

Cùng thời gian đó, hãng CNN của Mỹ đưa tin về cuộc không kích do Israel tiến hành ở Gaza, khiến 10 trẻ em thiệt mạng, trong đó có một bé gái 9 tuổi đang chơi bóng đá với bạn bè trên con phố đông đúc. Một nhóm đàn ông đã đặt thi thể bé gái khác vào túi xác, trong khi người thân vây quanh khóc lóc.

Bức tranh tương phản rõ ràng nhất là giữa Israel và các nước Arab láng giềng. Hãng tin hàng đầu khu vực Al Jazeera ở Qatar thường đưa những hình ảnh về thực trạng tàn phá ở Gaza và chết chóc của dân thường. Hãng đề cập rất ít tới cuộc tấn công ban đầu của Hamas và thường xuyên đăng bài phân tích đặt nghi vấn về hành động của Israel.

Một cuộc khảo sát hồi tháng 3 chỉ ra 80% người Palestine không tin Hamas thực hiện bất kỳ cuộc tấn công nào vào Israel hồi tháng 10 năm ngoái, theo Khalil Shikaki, giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Chính sách và Khảo sát Palestine ở Bờ Tây. Những người từng xem video về cuộc tấn công có khả năng tin Hamas đã phạm tội ác cao gấp 10 lần so với những người không xem.

"Và điều đó cho bạn thấy tầm quan trọng của thông tin. Nếu không xem sẽ không tin", ông nói.

Chính phủ Israel ngày 5/5 đóng cửa các văn phòng Al Jazeera của nước này theo luật mới, cho phép Tel Aviv có quyền cấm các tổ chức tin tức nước ngoài bị coi là mối đe dọa với an ninh quốc gia. Al Jazeera và các nhóm nhân quyền Israel chỉ trích động thái này.

Daniel Levy, giáo sư kinh tế tại Đại học Bar-Ilan, nói rằng ông cùng vợ đều cho rằng họ không nhận được thông tin đầy đủ về xung đột Gaza trên truyền thông Israel và thỉnh thoảng theo dõi Al Jazeera để biết thêm chi tiết. Tuy nhiên, Levy cho hay Al Jazeera rất có thành kiến với Israel và ông hoàn toàn không tin vào thống kê số người chết mà giới chức ở Dải Gaza cung cấp.

Tại Israel, cuộc tấn công của Hamas hồi tháng 10/2023 vẫn là vết thương chưa lành, khi nó phá tan cảm giác an toàn mà nhiều người dân nước này được hưởng trong những năm gần đây. Với họ, đó không chỉ là một cuộc đột kích, mà còn là hành động xâm lược vũ trang, trong đó nhiều người bị sát hại trong chính nhà của họ hoặc bị bắt cóc.

Tại một đất nước nhỏ bé như Israel, nhiều người cảm thấy họ gắn bó chặt chẽ với các nạn nhân và con tin. Nhiều nhà báo Israel không chỉ đưa tin về cuộc tấn công mà còn trở thành nạn nhân khi bị Hamas sát hại.

Hình ảnh con tin xuất hiện ở khắp nơi, từ sân bay Tel Aviv, biển quảng cáo dọc đường cao tốc và trong thành phố, cho tới những ruy băng màu vàng buộc vào cây, xe hơi và ve áo của nhiều chính trị gia, hay những chiếc bàn trống trong nhà hàng dành cho những con tin chưa trở về.

Tại "Quảng trường Con tin", nơi gia đình của những người bị bắt cóc tổ chức cầu nguyện, một chiếc đồng hồ đếm ngày, giờ, phút mà các con tin bị giam giữ. Các con tin hầu như luôn xuất hiện trên chương trình thời sự hàng đêm.

"Con tin là tất cả những gì chúng tôi quan tâm. Ở Israel, chúng tôi có một giao ước là không ai bị bỏ lại phía sau", Dorit Eldar, bác sĩ về hưu ở Tel Aviv, nói khi đứng trong dòng người dài hàng km yêu cầu chính phủ giải cứu con tin.

Nhiều người Israel cảm thấy phần còn lại của thế giới không quan tâm đúng mức tới tình cảnh của con tin ở Gaza, sự tàn bạo trong cuộc tấn công của Hamas và cuộc sống của hàng chục nghìn người phải sơ tán ở nước này. Đàm phán về lệnh ngừng bắn dài hạn hoặc tái thiết Gaza là điều mà nhiều người Israel không thể chấp nhận cho tới khi toàn bộ con tin được trở về nhà, theo Dahlia Scheindlin, chuyên gia về dư luận ở Israel.

Tamar Hermann, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Dân chủ Israel, cũng cho rằng khi các con tin còn bị Hamas giữ, nhiều người Israel sẽ không muốn thấy hoặc không quan tâm nhiều đến tình hình thương vong ở Gaza.

Đồng hồ đếm ngày giờ con tin Israel chưa được trả tự do tại "Quảng trường Con tin" ở Tel Aviv ngày 11/5. Ảnh: AFP

Khảo sát hồi tháng 3 cho thấy 80% người Do Thái Israel nói rằng nước này nên hạn chế hoặc không cần tính đến nỗi đau khổ của dân thường Gaza khi quyết định về hoạt động quân sự ở khu vực. Ông Hermann cho rằng điều đó có thể thay đổi nếu các con tin được thả. Cuộc khảo sát đầu tháng này của Viện Dân chủ Israel cho thấy hơn 50% người dân Israel nói thả con tin quan trọng hơn cuộc chiến "xóa sổ" Hamas.

Aryeh Vanderhoof, người Mỹ gốc Israel sống ở Jerusalem, đã xem hình ảnh người chết ở Gaza trên mạng xã hội, song nghi ngờ về thống kê gần 35.000 dân thường thiệt mạng mà giới chức ở Gaza công bố. Anh thấy buồn khi người dân vô tội thiệt mạng, nhưng cho rằng Mỹ và phần lớn phương Tây "đạo đức giả".

"Có cảm giác như phần còn lại của thế giới không hiểu những gì chúng tôi đang chống lại. Bạn không thể giảng hòa với một người chỉ muốn giết bạn", anh nói.

Yonit Levi, người dẫn chương trình của Kênh 12, cho biết các nước phương Tây không hiểu quy mô những gì Israel phải gánh chịu trong cuộc tấn công ngày 7/10/2023. Bà cho biết các giám đốc truyền hình đã tranh luận rất nhiều về cách đưa tin về hành động của Hamas và cân nhắc có nên cập nhật nhiều hơn về Gaza hay không.

"Chúng tôi đã cố gắng hết sức có thể", Levi nói.

Thanh Tâm (Theo WSJ, Anadolu)