Chàng trai dân tộc lan tỏa tiếng khèn Mông, góp phần xóa bỏ bất bình đẳng giới

TPO - Anh Giàng Sèo Lìn, Bí thư Chi đoàn thôn Thèn Ván, xã Pà Vầy Sủ, huyện Xín Mần, tỉnh Hà Giang không chỉ góp phần bảo tồn, phát huy khèn Mông – một nét đẹp văn hoá, tinh thần của dân tộc Mông mà còn đóng góp tích cực vào xoá bỏ hủ tục, bất bình đẳng giới trong đồng bào dân tộc thiểu số.

Truyền cảm hứng học và bảo tồn, phát huy Khèn Mông

Anh Giàng Sèo Lìn cho biết, người Mông ở Hà Giang có số dân đông nhất với gần 250.000 người, chiếm khoảng 32% dân số toàn tỉnh (Theo số liệu thống kê đến 31/12/2014), phân bố hầu khắp ở 11 huyện, thành phố.

Khèn Mông có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống văn hoá, tinh thần của người Mông, tuy nhiên nó từng đứng trước nguy cơ mai một vì người trẻ không mặn mà. Trước thực trạng đó, từ năm 2003 chàng trai trẻ Giàng Sèo Lìn đã tự đi học khèn Mông, sau đó đi trình diễn ở các lễ hội của người Mông.

Anh Giàng Sèo Lìn trong một lần biểu diễn Khèn Mông

Anh Giàng Sèo Lìn trong một lần biểu diễn Khèn Mông

Anh truyền niềm đam mê của mình qua việc dạy khèn Mông cho 2 con trai của mình. Hai con của anh học Khèn rất nhanh, và thường đi thi, biểu diễn ở nhiều sự kiện ở trong tỉnh và từng đạt giải Nhất khèn Mông huyện Xín Mần, huyện Bắc Quang, giải A tỉnh Hà Giang cuộc thi khèn Mông dân tộc thiểu số. Hình ảnh của hai con trai anh đi biểu diễn khèn Mông cũng truyền cảm hứng cho nhiều bạn trẻ Hà Giang học loại nhạc cụ dân tộc này.

Nắm bắt được nhu cầu đó, năm 2019, anh bắt đầu mở CLB học khèn Mông miễn phí ngay tại nhà cho đồng bào dân tộc thiểu số, dạy miễn phí ở các trường học vào thứ 7, Chủ nhật hàng tuần. Dịp nghỉ hè tháng 7,8 hàng năm, anh cũng tổ chức dạy miễn phí cho học sinh. Nhờ đó, bộ môn khèn Mông hồi sinh và trở thành nét đẹp văn hoá thường người của bà con dân tộc Mông.

Học sinh đến học khèn Mông miễn phí do anh Giàng Sèo Lìn dạy

Học sinh đến học khèn Mông miễn phí do anh Giàng Sèo Lìn dạy

Anh Lìn cho biết, học thổi khèn Mông rất khó, dù học nhiều nhưng không phải ai cũng có thể thành thợ khèn và am hiểu hết được những giai điệu, âm thanh của cây khèn. Để trở thành một người thổi khèn giỏi, người con trai Mông phải tập khèn từ khi 12 - 13 tuổi, có thân hình khỏe mạnh, mềm dẻo, nhịp nhàng, nhưng quan trọng hơn cả là cách lấy hơi rèn khí để hơi được sâu, được dài.

Động tác khó nhất khi múa khèn là vừa ôm khèn, vừa lăn mình, nhảy điệu “đá gà”, “đá ngựa” mà tiếng khèn vẫn kêu không dứt. Để biểu diễn được những động tác này với khoảng trên dưới 30 khúc nhạc đòi hỏi người chơi khèn phải mất rất nhiều công tập luyện với niềm đam mê mới có thể thực hiện được.

Khèn Mông được đông đảo học sinh hưởng ứng

Khèn Mông được đông đảo học sinh hưởng ứng

Anh chia sẻ thêm, khèn không chỉ dành riêng cho các chàng trai Mông thổi và múa mà còn múa cùng với các thiếu nữ Mông. Múa đôi trai gái thường đá gót chân vào nhau, lướt đều và quay đổi chỗ cho nhau.

"Khèn Mông ngày nay không chỉ sử dụng trong đám ma, đám cưới, lễ hội mà còn được các chàng trai Mông khoác bên mình khi xuống chợ. Sau bữa rượu thắng cố và mèn mén bên bạn hiền, tiếng khèn điệu múa của các chàng trai, cô gái Mông lại được cất lên như suối reo, gió ngàn giữa thiên nhiên bao la. Thổi và múa khèn không chỉ thể hiện sự tài hoa, khéo léo của người đàn ông Mông mà qua đó còn thể hiện sức sống mạnh mẽ, sự can trường, dũng cảm bám trụ trên vùng cao nguyên đá khốc liệt đầy sương gió của núi rừng”, anh Giàng Sèo Lìn chia sẻ.

Xoá bỏ bất bình đẳng giới

Bên cạnh phát triển Khèn Mông, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc Mông, anh Giàng Sèo Lìn tích cực trong xóa bỏ các hủ tục, phong tục tập quán lạc hậu và xoá bỏ bất bình đẳng giới. Trước đây, đồng bào dân tộc Mông có phong tục chôn người chết qua việc xem ngày dẫn đến tình trạng nhiều người chết 4-5 ngày mới làm đám ma.

Anh Giàng Sèo Lìn nhận khen thưởng thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác toàn quốc lần thứ VII, năm 2023. Ảnh: Bảo Anh

Anh Giàng Sèo Lìn nhận khen thưởng thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác toàn quốc lần thứ VII, năm 2023. Ảnh: Bảo Anh

Từ thực tế đó, Giàng Sèo Lìn đề xuất, làm đám tang, chôn cất người chết trong vòng 28 giờ đồng hồ. Nếu người dân tuân thủ làm đúng trong thời gian đó thì người dân trong bản làng sẽ đóng góp mỗi gia đình 50 nghìn đồng cho gia đình có tang làm đám, hỗ trợ chôn cất; ngược lại nếu gia đình nào vi phạm, vượt quá thời gian trên thì sẽ không nhận được hỗ trợ của bà con nhân dân.

Quy định này được chàng trai Giàng Sèo Lìn đưa vào quy ước của thôn bản được mọi người hưởng ứng chấp hành nghiêm túc, tạo nên nếp sống văn hoá, văn minh trong đồng bào dân tộc thiểu số.

Anh Nguyễn Ngọc Lương, Bí thư thường trực T.Ư Đoàn, Chủ tịch T.Ư Hội LHTN Việt Nam trao khen thưởng anh Giàng Sèo Lìn tại Đại hội thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác toàn quốc lần thứ VII, năm 2023. Ảnh: Bảo Anh

Anh Nguyễn Ngọc Lương, Bí thư thường trực T.Ư Đoàn, Chủ tịch T.Ư Hội LHTN Việt Nam trao khen thưởng anh Giàng Sèo Lìn tại Đại hội thanh niên tiên tiến làm theo lời Bác toàn quốc lần thứ VII, năm 2023. Ảnh: Bảo Anh

Đặc biệt, anh là người góp phần xoá bỏ bất bình đẳng giới ở địa phương. Anh cho biết, trước đây, các sự kiện, công việc trong thôn bản đều do đàn ông, con trai đảm trách, đứng đầu. Tuy nhiên, trong cuộc sống hiện đại, phụ nữ, con gái đồng bào dân tộc Mông được coi trọng, bình đẳng.

Theo đó, với những phụ nữ giỏi, có năng lực tốt đều được giao làm các nhiệm vụ trưởng ban, phó ban, tổ trưởng trong các chương trình, sự kiện hay ma chay, hiếu hỉ của thôn bản. “Nhiều năm nay, chị em phụ nữ ở quê tôi đều được tín nhiệm giao đảm nhận nhiều nhiệm vụ quan trọng”, anh Giàng Sèo Lìn nói.

Bên cạnh đó, trước đây, quan niệm chỉ có đàn ông con trai mới được học thổi khèn Mông nhưng anh Giàng Sèo Lìn đề xuất bất cứ ai có năng khiếu đều được đi học. Thậm chí, với những gia đình, con trai không có năng khiếu thổi khèn Mông thì anh Giàng Sèo Lìn ưu tiên dạy cho con gái, phụ nữ học thổi khèn Mông, vừa góp phần bảo tồn, phát huy văn hoá dân tộc, vừa góp phần tuyên truyền bình đẳng giới ở địa phương.