Bê bối xét nghiệm ADN truy tìm thủ phạm

Bà Yvonne "Missy" Woods bị phát hiện thay đổi dữ liệu khi xét nghiệm ADN trong các vụ án hình sự, khiến hệ thống tư pháp của Colorado rơi vào tình trạng hỗn loạn.

Trong gần ba thập kỷ, Yvonne "Missy" Woods, 60 tuổi, là nhà khoa học pháp y tiếng tăm của bang Colorado, được cảnh sát và công tố viên tin cậy trong việc kiểm tra bằng chứng ADN giúp xử lý những tội ác phức tạp và bế tắc nhiều năm.

Theo tài liệu tòa án, Woods rất thành thạo trong việc tìm kiếm các mẫu ADN mờ nhạt nhất trên bằng chứng cũ tại hiện trường vụ án được thu thập từ nhiều năm trước khi các phương pháp pháp y tiên tiến ra đời.

Công việc của bà được đồng nghiệp coi là "tiêu chuẩn vàng" và đã giúp nhà chức trách kết tội nhiều sát nhân khét tiếng. Một trong những vụ án đáng chú ý nhất của Woods là "Sát nhân búa Colorado", kẻ sát hại ba người vào năm 1984.

Danh tính của "Sát nhân búa" là bí ẩn cho đến năm 2018, khi Woods giúp xác định nghi phạm dựa trên bằng chứng thu được từ hiện trường. Hồ sơ ADN trùng khớp với một người đàn ông tên Alex Ewing, đang thụ án tù dài hàng thập kỷ ở Nevada vì tội mưu sát trong hai vụ tấn công bằng dùi cui.

Với lời khai của Woods, Ewing bị kết tội về bốn vụ giết người và bị tuyên bốn án chung thân.

Yvonne "Missy" Woods trong ảnh chụp năm 2009. Ảnh: Marty Caivano/Press Pool

Tháng 11/2023, Woods đột ngột từ chức. Cùng ngày, Cục Điều tra Colorado (CBI) cho biết phát hiện những điểm bất thường trong công việc của Woods trong quá trình đánh giá nội bộ và đang điều tra hình sự.

Trong email ngày 5/12/2023 gửi tới các ủy viên công tố quận trên khắp tiểu bang, giám đốc phòng thí nghiệm của CBI cho biết Woods đã thay đổi dữ liệu trong một số vụ án, và phân tích mẫu nhiều lần nhưng chỉ báo cáo một kết quả trong một số vụ khác. Tính đến thời điểm đó, các điều tra viên vẫn chưa phát hiện bất kỳ bằng chứng ADN nào do Woods cung cấp là không chính xác.

Các điều tra viên chưa cho biết điều gì đã thúc đẩy cuộc đánh giá phát hiện những điểm bất thường trong công việc của Woods. Họ cũng chưa cho biết khi nào cuộc điều tra hoàn tất và liệu có đưa ra cáo buộc hình sự hay không.

Theo các chuyên gia, vụ bê bối này có thể là một trong những vụ bê bối lớn nhất lịch sử xét nghiệm ADN pháp y và đang khiến hệ thống tư pháp hình sự của Colorado rơi vào tình trạng hỗn loạn. Tiểu bang cho biết cần xem xét và xét nghiệm lại khoảng 3.000 mẫu ADN Woods đã xử lý. Các luật sư công ước tính hàng nghìn vụ án có thể bị ảnh hưởng.

Các công tố viên đang phải đối mặt với nhiều thách thức pháp lý từ những người bị buộc tội hoặc bị kết án dựa trên những phát hiện của Woods. Các nhà lập pháp tiểu bang gần đây đã phân bổ gần 7,5 triệu USD dự tính cho việc tái xét xử và xem xét lại vụ án, cùng với việc xét nghiệm lại ADN.

Khi nghiên cứu hàng trăm vụ án mà Woods đã tham gia và chờ đợi kết quả điều tra, các công tố viên Colorado phải suy xét hai tình huống "ác mộng": Liệu có bản án oan nào không và một số tội phạm vốn bị kết tội đúng có được xét xử lại vì xét nghiệm ADN kém chất lượng?

Michael Dougherty, ủy viên công tố quận của hạt Boulder, cho biết vụ việc tác động đáng kể đến độ tin cậy và liêm chính của hệ thống tư pháp. "Chắc chắn chúng ta sẽ thấy những bị cáo đã bị xử đúng tội cố gắng sử dụng vấn đề này để làm lợi cho họ", ông nói.

Ông Michael Dougherty đang phải giải quyết vụ án của Garrett Coughlin, bị cáo buộc giết ba người, dự kiến xét xử vào tháng 4. Vào tháng 11, CBI đã cảnh báo các công tố viên rằng xét nghiệm ADN do Woods thực hiện trong vụ án bị thiếu dữ liệu.

Luật sư của Coughlin nói muốn biết tại sao các vấn đề trong phân tích ADN của Woods không được phát hiện sớm hơn, các luật sư bào chữa khác cũng có cùng câu hỏi. Quy trình tiêu chuẩn của phòng thí nghiệm tội phạm yêu cầu báo cáo của nhà khoa học pháp y trong từng trường hợp phải được đồng nghiệp đánh giá.

"Việc này có thể diễn ra trong 20 năm và chưa một lần bị đồng nghiệp phát hiện, điều này cho thấy có điều gì đó rất sai trái trong quá trình xét nghiệm pháp y ở Colorado", luật sư của Coughlin nói.

Các quan chức thực thi pháp luật của bang cho biết vấn đề chỉ giới hạn ở Woods và không lan rộng ra toàn phòng thí nghiệm. Tuy nhiên, vào ngày 1/3, Văn phòng Cảnh sát trưởng ở hạt Weld đã sa thải một nhà phân tích ADN kỳ cựu và đưa ra cáo buộc hình sự sau khi những điều bất thường được phát hiện nhân cuộc điều tra Woods.

Người phát ngôn của cảnh sát trưởng cho biết, hai cuộc điều tra là riêng biệt nhưng phòng thí nghiệm tội phạm tiểu bang nơi Woods làm việc và phòng thí nghiệm nơi nhà phân tích ADN này làm việc từng hợp tác trong các vụ án.

Câu hỏi được quan tâm nhất giữa "cơn bão" là Woods chỉ cẩu thả, hay cố tình "đốt cháy giai đoạn" trong nhiều thập kỷ để đưa người khác vào tù? Luật sư của Woods tuyên bố bà đang hợp tác điều tra.

"Sát nhân búa" Alex Ewing ra tòa năm 2020. Ảnh: Denver Post

Vài ngày sau khi Woods từ chức, luật sư Mark Burton đệ đơn kiện liên bang cáo buộc rằng phân tích sai lầm của Woods đẩy thân chủ James Hunter vào tù.

Hunter bị bắt vào năm 2002 sau khi một phụ nữ và con gái 5 tuổi bị một người đàn ông đeo tất che mặt tấn công tình dục. Người phụ nữ cho biết giọng nói của thủ phạm nghe giống Hunter.

Theo đơn kiện, Woods đối chiếu sợi tóc cực nhỏ và cho rằng Hunter có mặt tại hiện trường vụ án. Nhưng theo yêu cầu của luật sư bào chữa, những sợi tóc sau đó được phòng thí nghiệm bên ngoài kiểm tra và xác định chúng thuộc về nạn nhân.

Khi sai sót được tiết lộ, Woods nói với thẩm phán rằng cảm thấy "bị tổn thương lòng tự trọng". Vụ án bị bác bỏ. Nhưng 10 tháng sau, các thám tử tìm thấy một sợi tóc khác. Woods kiểm tra và phát hiện nó chứa ADN của Hunter. Anh ta lại bị bắt và cuối cùng bị kết tội tấn công tình dục và trộm cắp. Hunter vẫn đang ở trong tù.

Trong khi đó, "Sát nhân búa" đang kháng cáo một trong những bản án. Luật sư của Ewing cho biết cuộc điều tra về Woods đặt ra những câu hỏi quan trọng về độ tin cậy của bằng chứng ADN, vốn là bằng chứng chính kết tội Ewing.

Tuệ Anh (Theo Wall Street Journal)