Bất cập trong quản lý chất độc xyanua ở Thái Lan

Xyanua từng được dùng trong vụ sát nhân hàng loạt gây rúng động Thái Lan năm 2023, nhưng giới chức chưa thể kiểm soát hoàn toàn loại chất độc này.

Cảnh sát Thái Lan ngày 17/7 cho biết 4 công dân Việt Nam và hai người Mỹ gốc Việt tử vong tại khách sạn Grand Hyatt Erawan ở Bangkok là do bị đầu độc bằng xyanua. Chất này được cho là do nghi phạm người Mỹ gốc Việt Sherine Chong tẩm trong lá trà để hạ độc 5 người, sau đó uống trà tự sát.

Tại hiện trường, cảnh sát đã thu thập túi trà nghi chứa lượng lớn chất độc xyanua. Lá trà được ủ thông thường sẽ có màu nâu nhạt, nhưng mẫu vật được tìm thấy ở hiện trường có màu tối sẫm, khiến các chuyên gia nhận định chúng đã bị tẩm lượng xyanua rất lớn.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), xyanua là hóa chất cực mạnh, nguy hiểm đến tính mạng ở nhiều dạng hợp chất. Xyanua có thể tồn tại ở thể khí không màu như hydro xyanua (HCN), xyanua clorua (CNCl), hoặc tinh thể như kali xyanua (KCN), natri xyanua (NaCN).

Chất này có mùi giống hạnh nhân, vị đắng, nhưng khi tan trong nước sẽ không có mùi vị, khiến người uống trà tẩm độc hoàn toàn không biết gì. Chất độc có thể phát tác trong chưa đầy 5 phút, tùy thuộc liều lượng.

Cảnh sát Thái Lan áp giải Sararat "Am" Rangsiwuthaporn, 36 tuổi, ở Bangkok vào tháng 4/2023. Ảnh: Reuters

Tướng Noppasin Poolsawat, phó cảnh sát trưởng Bangkok, nêu hai giả thuyết về nguồn gốc số xyanua mà nghi phạm sử dụng. Người này có thể mang theo chất độc khi nhập cảnh, hoặc tìm mua ở Thái Lan qua nhiều kênh. Cảnh sát đã mở cuộc điều tra về các vụ giao dịch xyanua gần đây, nhưng thừa nhận điều này rất khó khăn.

Hóa chất này từng gây rúng động tại Thái Lan vào năm 2023 sau khi cảnh sát bắt Sararat "Am" Rangsiwuthaporn, 36 tuổi, sát nhân hàng loạt khét tiếng nhất lịch sử nước này.

Sararat bị buộc tội dùng xyanua trong 15 vụ án giết người, cướp tài sản và trốn nợ trong giai đoạn 2015-2023, khiến 14 nạn nhân thiệt mạng và một người sống sót. Phương thức gây án bằng chất kịch độc khiến truyền thông Thái Lan đặt biệt danh cho nữ sát thủ là "Am Xyanua". Tháng 9/2023, cơ quan công tố đã đề nghị mức án tử hình đối với Sararat.

Vụ án Sararat khiến dư luận Thái Lan lo ngại về các quy định quản lý xyanua tại nước này, khi nghi phạm tìm mua và sử dụng chất độc để gây án trong một thời gian dài mà không bị phát hiện. Hóa chất chứa xyanua mà Sararat mua chủ yếu là PanReac, nhập khẩu từ Tây Ban Nha vào Thái Lan.

Xyanua là chất cực độc, khi cơ thể tiếp xúc sẽ hấp thu nhanh và ức chế hệ hô hấp, hệ thần kinh, gây nguy hiểm tính mạng cả khi tiêu thụ liều lượng rất nhỏ. Theo mô tả của CDC, người tiếp xúc với liều lượng lớn xyanua qua đường hô hấp, ăn, uống hoặc ngoài da có thể nhanh chóng rơi vào tình trạng hôn mê, mất nhận thức, tổn thương phổi, co giật và tử vong.

Tháng 5/2023, các cơ quan chính phủ Thái Lan đồng loạt trấn an dư luận rằng chất độc xyanua đang trong diện quản lý nghiêm ngặt tại nước này.

Bộ Công nghiệp Thái Lan lưu ý xyanua thuộc nhóm "hóa chất độc hại loại 3" và mọi hợp đồng nhập khẩu hoặc tàng trữ đều cần giấy phép đặc biệt. Quy định này được áp dụng với các ngành công nghiệp thép, nhựa và khai thác vàng.

Bộ Y tế Thái Lan quy định xyanua nằm trong nhóm "hóa chất độc hại loại 4", cấm sử dụng ở mọi hình thức trong ngành thực phẩm, dược và mỹ phẩm. Cá nhân vi phạm có thể chịu mức phạt tối đa một triệu bath (hơn 27.000 USD) hoặc án tù tối đa 10 năm.

Với những hợp chất xyanua được sử dụng trong ngành dược, như NaCN hay benzel xyanua (BnCN), chính phủ Thái Lan từ tháng 11/2022 đã có chỉ thị hoãn xuất nhập khẩu để điều chỉnh quy trình cấp phép. Thái Lan cũng đã siết quy định nhập khẩu các sản phẩm có khả năng chiết xuất xyanua, trong đó Bộ Công nghiệp chịu trách nhiệm đánh giá riêng từng hợp đồng mua bán.

Chai nước pha chất độc xyanua trong vụ án sát nhân hàng loạt "Am Xyanua", được công bố vào năm 2023. Ảnh: Nation

Tuy nhiên, theo phó giáo sư Wipoo Srisuwan, lãnh đạo trường Khoa học và Công nghệ Vật liệu thuộc Viện Công nghệ King Mongkut Ladkrabang (KMITL) ở Bangkok, thị trường Thái Lan vẫn còn nhiều lỗ hổng cho mua bán xyanua trái phép thông qua những trang mạng bất hợp pháp.

Trong vụ án Sararat, cảnh sát phát hiện nữ sát thủ mua xyanua trái phép trên mạng, từ một công ty không đăng ký kinh doanh và có nhà xưởng ở quận Lat Krabang tại Bangkok. Trong quá trình điều tra, giới chức Thái Lan phát hiện khoảng 100 người đã mua xyanua từ cơ sở này, trong đó có một số cá nhân làm trong lĩnh vực giải trí và y tế.

Ông Wipoo cảnh báo rằng Thái Lan đang thiếu quy định pháp lý về mua bán trực tuyến chất xyanua, dẫn đến tình trạng người mua có thể dễ dàng tiếp cận loại hóa chất này mà không cần khai báo danh tính hay mục đích sử dụng.

Ông Julapong Thaveesri, cựu lãnh đạo Cơ quan Ngành nghề Công nghiệp (DIW) thuộc Bộ Công nghiệp Thái Lan, hồi tháng 5/2023 cũng lưu ý benzel xyanua là tiền chất phổ biến trong điều chế các chất gây nghiện ở nước này.

Hồi tháng 2, DIW tuyên bố đang trong quá trình thu thập kiến nghị cập nhật Danh sách Hóa chất Độc hại (LHS), chủ yếu để siết chặt kiểm soát hơn nữa mọi giao dịch liên quan đến hợp chất xyanua tại Thái Lan, nhằm bảo vệ tính mạng của người dân và sức khỏe cộng đồng.

Thanh Danh (Theo Nation, Khaosod, Thai PBS)