Ông Trump phá thế bí Nga - Ukraine

Xung đột Nga - Ukraine đang có dấu hiệu hướng đến hồi kết thúc khi hai nước đồng thuận 'loại bỏ việc sử dụng vũ lực' ở Biển Đen.

Một tàu chở hàng được nhìn thấy gần một cảng biển ở Odessa, Ukraine ngày 26-3 - Ảnh: REUTERS

Điều này diễn ra sau một loạt đàm phán do Mỹ chủ động dẫn dắt dưới thời Tổng thống thứ 47 Donald Trump.

Chỉ sau hơn hai tháng nhậm chức, ông Trump đã có những quyết định đảo ngược quá khứ lịch sử. Điều nổi bật nhất là việc ông chủ Nhà Trắng nói chuyện, thậm chí gặp mặt trực tiếp với các nhà lãnh đạo nước ngoài "như cơm bữa" - điều mà các tổng thống tiền nhiệm hiếm khi làm.

Ai là "chủ xị"?

Thông báo ngày 25-3 của Nhà Trắng về "Kết quả của nhóm chuyên gia Mỹ và Nga về Biển Đen tại Riyadh, Saudi Arabia từ ngày 23 đến 25-3-2025" cho thấy Mỹ đã tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán cấp kỹ thuật song phương với phái đoàn Nga.

Kết quả đạt được theo thông cáo bao gồm việc Mỹ và Nga nhất trí đảm bảo an toàn hàng hải, loại bỏ việc sử dụng vũ lực và ngăn chặn việc sử dụng tàu thương mại cho mục đích quân sự ở Biển Đen.

Ngoài ra, Mỹ sẽ giúp khôi phục quyền tiếp cận thị trường thế giới của Nga đối với xuất khẩu nông sản và phân bón, giảm chi phí bảo hiểm hàng hải và tăng cường khả năng tiếp cận các cảng và hệ thống thanh toán.

Hai bên cũng nhất trí xây dựng các biện pháp thực hiện thỏa thuận của ông Trump và ông Putin về việc cấm tấn công vào các cơ sở năng lượng của Nga và Ukraine. Đồng thời Mỹ và Nga hoan nghênh sự hỗ trợ của các nước thứ ba trong việc thực hiện các thỏa thuận về năng lượng và hàng hải, cả hai nước sẽ tiếp tục nỗ lực hướng tới mục tiêu đạt được một nền hòa bình lâu dài và bền vững.

Đây là một sự mở nút thắt khác thường cho "chiến dịch quân sự đặc biệt" của Nga tại Ukraine. Khác thường ở chỗ Mỹ đang chủ động đàm phán với một trong hai bên đang giao chiến là Nga về những yêu cầu của Nga, chứ không phải là bên giao chiến còn lại.

Phải chăng ông Trump đang nhất định là "chủ xị" của cuộc đàm phán với Nga, trong khi Ukraine bị cho "chầu rìa"?

Ai đàm phán với ai?

Trong thực tế, đúng là ông Trump đang đàm phán "thay" cho Ukraine. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Tammy Bruce hôm 19-3 nói: "Về cuộc xung đột Nga - Ukraine, Tổng thống Trump đã có cuộc trao đổi với Tổng thống Putin ngày hôm qua. Như Tổng thống Trump đã nói đó là một cuộc điện đàm hiệu quả và tốt đẹp. Cả Tổng thống Trump và Tổng thống Putin đều nhất trí về nhu cầu chấm dứt xung đột này bằng một nền hòa bình lâu dài".

Người phát ngôn trích dẫn phát biểu của hai ông Trump và Putin: "Họ đã nhất trí động thái hướng tới hòa bình sẽ bắt đầu bằng lệnh ngừng bắn về năng lượng và cơ sở hạ tầng cũng như các cuộc đàm phán kỹ thuật về việc thực hiện lệnh ngừng bắn trên biển ở Biển Đen, lệnh ngừng bắn hoàn toàn và hòa bình vĩnh viễn".

Có thể thấy cuộc nói chuyện về Biển Đen cũng như các lệnh ngừng bắn khác, hay lớn lao hơn nữa là nền hòa bình lâu dài, đang hướng tới ngã rẽ nào, là chủ yếu giữa ông Trump và ông Putin. Và trước đó những mặc cả chi tiết, cũng theo người phát ngôn Nhà Trắng, đã diễn ra khi "đặc phái viên Witkoff đã gặp ông Putin vào tuần trước. Cuối tuần trước, Ngoại trưởng Mỹ Rubio đã có cuộc trao đổi với Ngoại trưởng Nga Lavrov".

Tất nhiên, phía Mỹ cũng có thông báo cho phía Ukraine. Người phát ngôn Nhà Trắng cho biết: "Hôm nay Tổng thống Trump đã có cuộc trao đổi với Tổng thống Zelensky. Như Tổng thống Trump đã nói, đó là 'một cuộc điện đàm rất tốt... với phần lớn nội dung thảo luận... dựa trên cuộc gọi đã thực hiện ngày hôm qua với Tổng thống Putin nhằm thống nhất cả Nga và Ukraine về các yêu cầu và nhu cầu của họ'".

Theo thông cáo của Nhà Trắng, cuộc điện đàm giữa hai ông Trump và Zelensky là rất tốt, là "thống nhất cả Nga và Ukraine", song từ bên ngoài, tỉ như theo tờ báo Anh The Guardian hôm 26-3 thì có vẻ như không có sự thống nhất đó: "Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky hoan nghênh những diễn biến này nhưng cho biết Kiev không ủng hộ việc nới lỏng lệnh trừng phạt đối với Nga và bày tỏ lo ngại về các cuộc đàm phán mà Mỹ dường như đang có với Điện Kremlin về việc phân chia Ukraine".

Tại sao ông Zelensky lại trong thế yếu như vậy? Trong cuộc họp ngày 28-2 tại Nhà Trắng giữa ông Zelensky và ông Trump, trước ống kính truyền hình ông Trump đã nói thẳng: "Hiện tại ông không có lá bài nào hết. Nhờ có chúng tôi, ông mới bắt đầu có... Vậy mà ông đã không tỏ ra biết ơn chút nào!".

Lịch sử chuyển biến rất nhanh: trước ông Trump, ông Biden nói chuyện và cư xử khác với Ukraine và cá nhân ông Zelensky, cũng như ông Biden đâu có thân thiết với ông Putin như ông Trump.