Giáo sư Trần Hồng Quân - người 'cởi trói' giáo dục đại học

Biết tin giáo sư Trần Hồng Quân qua đời vào chiều 25/8, tiến sĩ Lê Viết Khuyến, Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cùng các đồng nghiệp bàng hoàng, đau xót. Với họ, giáo sư Trần Hồng Quân không chỉ là nhà quản lý giáo dục giàu kinh nghiệm mà còn là người thầy nhiệt huyết, luôn nghĩ cho giáo dục, cho các thế hệ học trò.

"Ai làm giáo dục cũng đều buồn, tiếc thương trước sự ra đi của giáo sư Trần Hồng Quân", tiến sĩ Khuyến nói.

Nhắc về nguyên Bộ trưởng GD&ĐT Trần Hồng Quân, tiến sĩ Mai Văn Tỉnh - cựu chuyên viên cao cấp Bộ GD&ĐT từng chia sẻ với báo chí, giáo sư Quân không quan cách, mà rất gần gũi với cấp dưới, luôn luôn tôn trọng ý kiến và lắng nghe.

“Gần 40 năm phục vụ ngành giáo dục đại học (1972-2010), được tiếp xúc qua 6 bộ trưởng, ấn tượng sâu sắc nhất với tôi vẫn là Bộ trưởng Trần Hồng Quân", TS Mai Văn Tỉnh tâm sự.

Khi ở cương vị Bộ trưởng Bộ GD&ĐT đầu tiên thời kỳ đổi mới, giáo sư Quân là người có tầm tư duy chiến lược đặc biệt nhạy bén, quyết đoán và sâu sắc. Giáo sư đã tập hợp nhiều chuyên gia giỏi thực hiện công cuộc “cởi trói” cho giáo dục đại học theo tinh thần đổi mới của Đại hội Đảng toàn quốc khóa VI.

Với ông Tỉnh, câu nói khó quên nhất của giáo sư Quân là “chỉ những ai có kiến thức, có suy nghĩ trăn trở mới biết đặt câu hỏi”.

Tháng 11/2019, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng - khi ấy đang giữ cương vị Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương đã đến thăm, chúc sức khỏe giáo sư Trần Hồng Quân tại nhà riêng nhân dịp ngày nhà giáo Việt Nam 20/11.

Ông Võ Văn Thưởng khẳng định, Đảng và Nhà nước luôn đánh giá cao những đóng góp của giáo sư Trần Hồng Quân cho sự nghiệp giáo dục nước nhà trong nhiều thập kỷ qua. Ở từng giai đoạn, ở nhiều cương vị khác nhau, giáo sư Trần Hồng Quân luôn dành cho thế hệ học trò, ngành giáo dục sự quan tâm và những đóng góp to lớn.

Ngay cả khi thôi chức vụ Bộ trưởng Bộ GD&ĐT, đã về nghỉ chính sách, giáo sư Trần Hồng Quân vẫn dành nhiều tâm huyết góp phần thúc đẩy sự nghiệp giáo dục nước nhà. Dù ở cương vị, vai trò nào, giáo sư Trần Hồng Quân vẫn rất tích cực đóng góp cho nền giáo dục, tham gia tổ chức nhiều hội thảo, hội nghị góp ý xây dựng chính sách phát triển ngành, đội ngũ nhà giáo, chăm lo cho các thế hệ sinh viên, học sinh.

Người 'cởi trói' giáo dục đại học

Trước năm 1987, ngành giáo dục nước ta chỉ tồn tại duy nhất mô hình trường đại học công lập, do Nhà nước thành lập và bao cấp. Khi vừa nhậm chức Bộ trưởng Bộ Đại học Trung học chuyên nghiệp và Dạy nghề năm 1987, giáo sư Trần Hồng Quân đã lắng nghe các đề xuất của chuyên gia, nhà giáo dục mạnh dạn đề xuất với Chính phủ lúc bấy giờ cho mở mô hình đại học ngoài công lập.

Trường tiên phong đầu tiên theo mô hình này là Đại học dân lập Thăng Long. Sau 6 năm thực hiện mô hình thí điểm thành công, Chính phủ đồng ý chủ trương cho phép thành lập các trường ngoài công lập khác.

Như vậy, với lĩnh vực giáo dục ngoài công lập, giáo sư Trần Hồng Quân đóng góp vai trò lớn khi là một trong những người khai mở, ủng hộ mô hình này. Ngay từ thời đó, Bộ trưởng Trần Hồng Quân đã xác định tầm nhìn trong tương lai khi hệ thống giáo dục đào tạo phát triển đúng quy luật, cạnh tranh bình đẳng, các trường ngoài công lập sẽ phát triển mạnh và có những trường là mô hình đối chứng về tổ chức quản lý, về hiệu quả đào tạo trong việc quản lý, sử dụng, phát huy tài sản nhân lực, vật lực trong giáo dục đào tạo.

Bên cạnh đó, suốt 10 năm trên cương vị Bộ trưởng Bộ Đại học Trung học chuyên nghiệp và Dạy nghề (1987 – 1990) và Bộ trưởng GD&ĐT (1990 – 1997), giáo sư Trần Hồng Quân đẩy mạnh cải cách giáo dục đại học, xây dựng nền móng vững vàng cho giáo nền dục đại học Việt Nam phát triển trong thời kỳ mới theo tinh thần Đại hội Đảng lần thứ VI năm 1986.

Bộ trưởng Trần Hồng Quân đã ban hành nhiều văn bản quan trọng, có hệ thống để chỉ đạo và triển khai đổi mới giáo dục.

Nhìn lại chặng đường sự nghiệp của giáo sư Trần Hồng Quân, nhiều chuyên gia, nhà khoa học, nhà giáo đánh giá, ông là một trong người giúp định hình nền giáo dục nói chung và giáo dục đại học nói riêng, giúp giáo dục được cởi trói, thực sự đổi mới như ngày hôm nay.

Giáo sư Trần Hồng Quân sinh ngày 15/2/1937, quê xã Mỹ Quới, huyện Ngã Năm, tỉnh Sóc Trăng. Ông là Ủy viên Trung ương Đảng các khóa 6, 7 và 8; đại biểu Quốc hội khóa 8, khóa 10.

Giáo sư Trần Hồng Quân dành cả cuộc đời công tác, gắn bó với ngành giáo dục Việt Nam.

1961-1975: Ông giảng dạy tại Đại học Bách khoa Hà Nội.

1975-1976: Ông là Trưởng khoa Cơ khí, Đại học Bách khoa TP.HCM.

1976-1982: Ông đảm nhiệm chức vụ Hiệu trưởng Đại học Bách khoa TP.HCM.

1982-1987: Ông làm Thứ trưởng Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp.

1987-1990: Ông trở thành Bộ trưởng Bộ Đại học Trung học chuyên nghiệp và Dạy nghề.

1990 - 1997: Ông đảm nhiệm chức vụ Bộ trưởng GD&ĐT.

2005 - 2015: Ông rời công việc ở cơ quan quản lý nhà nước về làm Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng ngoài công lập Việt Nam, rồi làm Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam đến năm 2021.

2021 - nay: Ông là Chủ tịch Hội đồng cố vấn Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam.