Cuộc chiến phòng không trên bầu trời Ukraine

Nga áp dụng nhiều chiến thuật không kích để bào mòn và xuyên thủng hệ thống phòng không Ukraine, châm ngòi những cuộc đối đầu căng thẳng trên bầu trời.

Trên bầu trời tuyết rơi không ngớt của Ukraine, những cuộc đối đầu chết chóc đang diễn ra hầu như mỗi ngày.

Nga mở đầu năm mới với một loạt cuộc không kích, trong đó có một cuộc tập kích trong đêm dữ dội nhất kể từ khi xung đột bùng phát. Các cuộc tấn công diễn ra liên tục, trong bối cảnh Ukraine đang phải vật lộn với nguồn cung vũ khí phòng không ngày càng hạn chế từ phương Tây.

Lính cứu hỏa Ukraine dập một đám cháy sau đòn không kích của Nga ở thủ đô Kiev hôm 2/1. Ảnh: AFP

Cố vấn tổng thống Ukraine Mykhailo Podolyak cho hay Nga dường như đã sử dụng tất cả chủng loại vũ khí của mình để thực hiện các cuộc tấn công, từ tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo, tên lửa siêu vượt âm đến máy bay không người lái (UAV). Đôi lúc, tất cả chúng cùng nhắm vào một mục tiêu.

Các nhà phân tích quốc tế nhận định chiến dịch tập kích của Nga, với nguồn tên lửa được dự trữ suốt nhiều tháng, được tiến hành dồn dập nhằm bào mòn và sau cùng là áp đảo hoàn toàn hệ thống phòng không còn nhiều hạn chế mà Ukraine đang triển khai.

Chiến thuật này đã đạt một số thành công. Theo giới chức Ukraine, nước này hôm 8/1 chỉ bắn hạ được 18 trong 51 tên lửa Nga nhắm vào lãnh thổ.

Những cách đánh mới cũng đã được Nga áp dụng, với một số thay đổi rất đơn giản, như sơn màu đen cho UAV nhằm ngụy trang chúng trên bầu trời đêm. Vài cải tiến phức tạp hơn, như bố trí ống xả động cơ trên một số UAV từ phía sau ra trước nhằm gây nhầm lẫn cho tên lửa phòng không tầm nhiệt.

Truyền thông Ukraine đưa tin Nga có thể đang muốn thay thế các UAV cánh quạt bằng UAV động cơ phản lực và điều này rõ ràng là một mối đe dọa đối với Kiev.

Phát biểu trên truyền hình quốc gia, người phát ngôn Bộ chỉ huy Không quân Ukraine Yurii Ihnat mô tả những UAV chạy bằng động cơ phản lực của Nga có khả năng hoạt động "giống như tên lửa hành trình mini".

Theo ông, tải trọng của chúng có thể nhỏ hơn, nhưng tốc độ bay nhanh hơn nhiều so với UAV cánh quạt, lên tới hơn 500 km/h, khiến chúng khó bị bắn hạ hơn. Tuy nhiên, chưa rõ những UAV này có được Nga sử dụng ở Ukraine hay không.

Trên một cánh đồng đóng băng bên ngoài Kiev, các binh sĩ Ukraine tiến hành diễn tập với một xe tải gắn khẩu pháo phòng không ZU-23-2, sẵn sàng khai hỏa trong vòng vài phút.

Lính Ukraine huấn luyện với pháo phòng không ZU-23-2 gắn trên thùng xe tải. Ảnh: CNN

Khẩu pháo phòng không từ thời Liên Xô này không phức tạp, nhưng được kết hợp với ống ngắm nhiệt và máy tính bảng hiển thị hình ảnh từ ống ngắm. Thiết bị chắp vá này chống lại UAV tương đối hiệu quả, chỉ huy khẩu đội, thiếu tá Vitaliy Yasinsky thuộc Lữ đoàn Cận vệ Tổng thống, cho hay.

"Trước đây, chúng hoạt động theo một quỹ đạo duy nhất, nhưng bây giờ, chúng bay theo đường zigzag. UAV Nga có thể bay vòng tròn, lượn trên bầu trời, lao bổ xuống, sau đó bay lên khoảng nửa km rồi lại bổ xuống. Chúng rất cơ động", Yasinsky nói.

Vào những đêm nhiều mây, lực lượng phòng không Ukraine có thể phải sử dụng tai nhiều hơn mắt để nhắm bắn, bởi họ phải lắng nghe tiếng động cơ để xác định hướng bay.

Ukraine đang phải trông cậy vào các đơn vị nhỏ bé, cơ động như của Yasinsky để bảo vệ dân thường và cơ sở hạ tầng quan trọng, đặc biệt là trước những "đàn" UAV bay chậm.

Được bố trí xen lẫn mạng lưới phòng thủ tên lửa tiên tiến của phương Tây, như tổ hợp Patriot do Mỹ cung cấp hay IRIS-T đến từ Đức, những khẩu đội pháo phòng không nhỏ này là nguồn sức mạnh linh động và rẻ hơn để bảo vệ bầu trời Ukraine.

Theo các binh sĩ thuộc lực lượng phòng không Ukraine, họ đôi khi nhận được những thùng tên lửa phòng không vác vai Stinger do phương Tây tài trợ có tuổi đời thậm chí lớn hơn tuổi của binh lính hàng chục năm. Nhưng họ vẫn biết ơn vì nhận được vũ khí.

Giới chức Mỹ mới đây cáo buộc Nga đang tăng cường sử dụng tên lửa đạn đạo do Triều Tiên cung cấp trong các cuộc tấn công vào Ukraine. Moskva phủ nhận thông tin, song giới chuyên gia nhận định đây có thể là dấu hiệu cho thấy kho dự trữ và năng lực sản xuất vũ khí tầm xa của Nga đang phải chịu áp lực mạnh mẽ.

Chính quyền Ukraine đang phân tích các mảnh vỡ từ cuộc tấn công mới nhất để xác định nguồn gốc tên lửa.

Theo Oleksiy Melnyk, đồng giám đốc chương trình an ninh quốc tế tại Trung tâm Nghiên cứu Razumkov, trụ sở tại Kiev, chuỗi các vụ tập kích vừa qua của Nga "đã được lên kế hoạch rất tốt".

Trước mỗi cuộc tập kích tên lửa dồn dập là hàng loạt cuộc tấn công bằng UAV và tên lửa riêng lẻ theo nhiều hướng khác nhau. Chúng giống như những con tốt thí để tìm ra lỗ hổng trong hệ thống phòng thủ của Ukraine.

"Mục tiêu hiện nay là các cơ sở công nghiệp quốc phòng. Và dù không được Ukraine thừa nhận, một lượng đáng kể tên lửa Nga đã bắn trúng mục tiêu", Melnyk nói, nhưng lưu ý rằng tỷ lệ đánh chặn của Ukraine là tương đối cao.

Binh sĩ Ukraine sử dụng UAV ở Zaporizhzhia hồi tháng 11/2023. Ảnh: AFP

Lực lượng phòng không Ukraine đang "phát huy tối đa những gì họ có", thường hạ gục hơn 70% mục tiêu và đôi khi là tất cả chúng, ông cho hay.

Để tăng tỷ lệ thành công, Ukraine cần nhiều khẩu đội tên lửa đánh chặn hơn, điều mà Tổng thống Volodymyr Zelensky đã không ít lần nhấn mạnh rằng đất nước ông "đang rất thiếu". Ông cho biết Ukraine hiện không thể phối hợp với các đối tác để sản xuất những hệ thống phòng không hiện đại.

Để ngăn chặn làn sóng tập kích từ đối phương, Kiev đang xem xét việc nhắm mục tiêu vào các sân bay, bãi phóng tên lửa ở bên kia biên giới. Đây chắc chắn là thách thức khó khăn, do năng lực tên lửa tầm xa và pháo binh Ukraine hiện cũng rất hạn chế.

"Nga đang rút ra bài học mỗi ngày, phóng tên lửa vào nơi họ biết rằng Ukraine sẽ khó lòng ngăn chặn", Melnyk cho hay.

Vũ Hoàng (Theo CNN, AFP, Reuters)