Chiến sự Ukraine: Sân ga còn 2 người

Số phận Ukraine đã được giải quyết. NATO và châu Âu bất lực trước ngã rẽ đột ngột của chính quyền Tổng thống Donald Trump.

Lực lượng Ukraine phóng hỏa lực về phía binh sĩ Nga ở thị trấn Pokrovsk, khu vực Donetsk vào tháng 2-2025 - Ảnh: REUTERS

Thực tế Nhà Trắng đã không xem Hội nghị an ninh Munich tuần rồi như một cơ hội để Mỹ và châu Âu tụ họp với nhau như những đồng minh cần đoàn kết và động viên nhau trước nguy cơ từ Ukraine.

Ngay sau khi hội nghị vừa kết thúc, chiến sự Ukraine (vừa bước sang năm thứ tư) có thể được giải quyết chỉ giữa Mỹ và Nga.

Mỹ coi nhẹ châu Âu

Vấn đề đặt ra là liệu giải pháp hợp lý với Washington và Matxcơva cũng sẽ hợp lý với Kiev? Tờ Kyiv Post hôm 18-2 nêu rõ trên mục Ý kiến rằng "Từ chính quyền Trump, đó là một luồng nhượng bộ một chiều cho Nga". Theo tờ báo này, thách thức ở đây còn là những lời đề nghị hòa bình hiện tại của ông Trump với ông Putin và hội nghị thượng đỉnh Putin - Trump sắp diễn ra.

Báo này phân tích rằng: "Sau khi từ bỏ phần lớn đòn bẩy mà phương Tây có đối với ông Putin (tư cách thành viên NATO, nhượng bộ lãnh thổ và bảo đảm an ninh của Mỹ cho Ukraine hoặc cho lực lượng gìn giữ hòa bình của phương Tây cho Ukraine), thật khó để thấy ông Trump có thể đưa ra điều gì để đảm bảo an ninh cho Ukraine".

Tại Hội nghị an ninh Munich vừa qua, khi đơn phương đưa ra phương thức giải quyết chiến tranh Ukraine mà không thông qua Ukraine xong, Phó tổng thống Mỹ J. D. Vance quay qua răn đe châu Âu: "Điều quan trọng trong những năm tới là châu Âu phải hành động mạnh mẽ để tự bảo vệ mình.

Mối đe dọa mà tôi lo lắng nhất đối với châu Âu không phải là Nga, không phải là Trung Quốc, không phải bất kỳ tác nhân bên ngoài nào khác, mà là mối đe dọa từ bên trong, sự thoái lui của châu Âu khỏi một số giá trị cơ bản nhất của mình, những giá trị được chia sẻ với Mỹ".

Ông Vance đã ngụ ý rằng châu Âu đã và đang không tự cung ứng đủ tài nguyên để tự bảo vệ. Mục tiêu chi tiêu quân sự 2% GDP mà NATO đặt ra cho toàn khối vào năm 2014 đã không đạt được ở nhiều thành viên châu Âu trong nhiều năm.

Tính đến tháng 6 năm ngoái, 23 trong số 31 thành viên NATO có lực lượng vũ trang được dự đoán sẽ đạt được mục tiêu 2% GDP trong năm 2024, tăng từ chỉ 10 trong số 30 thành viên một năm trước đó.

Trong cuộc họp báo với Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi ngày 13-2 tại Nhà Trắng, ông Trump cũng đã trở lại vấn đề châu Âu và NATO: "Chúng tôi đã nói với Liên minh châu Âu, chúng tôi đã nói với NATO - phần lớn là họ chồng chéo - rằng quý vị phải trả nhiều tiền hơn vì do lẽ là không công bằng đối với những gì chúng tôi đang làm.

Chúng tôi đang làm nhiều hơn rất nhiều. Chúng tôi có lẽ đã đổ thêm 200 tỉ USD vào Ukraine để Ukraine sử dụng mà chiến đấu và châu Âu thực sự không có trọng lượng về mặt tiền bạc. Điều đó là không công bằng và chúng tôi muốn thấy sự cân bằng. Chúng tôi muốn họ bỏ ra nhiều tiền hơn. Họ phải làm điều đó".

Chấm dứt cối xay thịt

Trong khi châu Âu còn chưa hết bàng hoàng vì thái độ khác trước của Nhà Trắng, mà cụ thể là việc Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cố vớt vát bằng một hội nghị thượng đỉnh EU chớp nhoáng tại Paris hôm 17-2 để bàn về một kế sách đối phó với "đám cháy" có thể lan ra từ Ukraine, thì ngày 18-2 tại Riyadh (Saudi Arabia), Nga và Mỹ đã sớm đạt được một số thỏa thuận ban đầu song then chốt.

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết hai bên đã thỏa thuận bốn nguyên tắc mà đầu tiên là sẽ hành động rất nhanh chóng để tái lập chức năng của các phái bộ ngoại giao của hai bên tại Washington và Matxcơva.

Kế đến cần phải kết thúc vĩnh viễn cuộc chiến tranh ở Ukraine, chứ không phải là tạm thời như đã từng thấy trong quá khứ. Muốn thế sẽ phải rất thực tế thảo luận về vấn đề lãnh thổ ở Ukraine. Cuối cùng cần phải thảo luận về các đảm bảo an ninh. Theo ông Rubio, đó là những điều cơ bản làm nền tảng cho bất kỳ loại thảo luận nào tiếp theo.

Đến đây, Ngoại trưởng Rubio giải thích tại sao lại thỏa thuận như trên với phía Nga: "Tôi nghĩ điều quan trọng nhất là Tổng thống (Trump) đã tuyên bố mong muốn, quyết tâm của mình, chấm dứt cuộc chiến này, chấm dứt việc giết chóc đang diễn ra. Cái chết và sự tàn phá đang xảy ra khi cuộc chiến này tiếp diễn, tháng này qua tháng khác trên các chiến trường giết chóc ở miền đông và miền nam Ukraine là điều không thể chấp nhận được".

Ngoại trưởng Rubio giải thích tại sao lại có cuộc điện đàm giữa nguyên thủ quốc gia Mỹ - Nga lần đầu tiên sau nhiều năm và sắp tới là thượng đỉnh Trump - Putin: "Chúng tôi hy vọng sẽ tiếp tục thúc đẩy tốc độ đó không chỉ để chấm dứt chiến tranh mà còn để mở khóa những mối quan hệ có thể rất hiệu quả và ổn định trong tương lai".

Còn khi trả lời câu hỏi của một nhà báo mới đây rằng "Liệu Mỹ có chấp nhận để Nga giữ lại bất kỳ vùng lãnh thổ nào đã sáp nhập kể từ khi chiến tranh bắt đầu vào tháng 2-2022 không?", Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Mike Waltz trả lời rằng "đó là những điều mà chúng ta sẽ bắt đầu và thực hiện công việc khó khăn phía trước. Phải vượt qua những khó khăn đó do lẽ "điều mà Tổng thống không thấy chấp nhận được là một cuộc chiến tranh bất tận ở châu Âu đang và đang thực sự biến thành một cối xay thịt của những người ở cả hai bên".

Từ ngữ "cối xay thịt" được Cố vấn an ninh Waltz đưa ra càng nhấn mạnh rằng chưa một tổng thống Mỹ nào, kể từ Thế chiến 2, lại có lòng nhân đạo trước chiến tranh như đương kim Tổng thống Donald Trump.