Cầu mưa chống nóng?

Tôi thấy mình như quay ngược thời gian về thế kỷ trước khi đọc tin 'một người đàn ông muốn cầu mưa cho TP HCM'.

Tin tức trên được đăng trong những ngày các thành phố lớn ở Việt Nam đang trải qua đợt nắng nóng gay gắt, lên đến 41 độ C.

"Urban heat island" hay hiện tượng "Đảo nhiệt đô thị" không chỉ là vấn đề thời tiết của những ngày nắng nóng, mà còn là hậu quả của quá trình đô thị hóa ồ ạt. Các khu vực đô thị phát triển không kiểm soát thường thiếu cây xanh và có nhiều bề mặt hấp thụ nhiệt từ ánh nắng mặt trời, như đường nhựa, tường gạch và mái tôn. Mật độ xây dựng cao cũng góp phần tăng cường sự giữ nhiệt trong không khí, khiến cái nóng trở nên khắc nghiệt hơn.

Lắp điều hòa trở thành biện pháp phổ biến để giải quyết vấn đề nhiệt độ trong mùa nắng nóng. Tuy nhiên, đây là giải pháp tạm thời và không bền vững. Máy điều hòa hoạt động bằng cách hấp thụ nhiệt bên trong và thải ra bên ngoài, tạo ra một vòng lặp không khí nóng. Lắp đặt càng nhiều máy điều hòa càng làm cho không khí trở nên nóng nực hơn.

Trồng cây xanh giảm nhiệt là giải pháp ai cũng biết. Tuy nhiên, việc trồng cây thân gỗ tạo bóng mát cần mất ít nhất vài năm, thậm chí cả hàng chục năm. Phương án đào hồ hay quy hoạch thêm mặt nước, mảng xanh trong đô thị để giải nhiệt cũng không khả thi ở các khu vực trung tâm do quỹ đất đã cạn kiệt và đòi hỏi chi phí không nhỏ.

Theo tôi, có ba giải pháp thực tiễn, tiết kiệm chi phí, và quan trọng nhất, có thể nhanh chóng giúp TP HCM và các đô thị khác ở Việt Nam giảm bớt phần nào cảnh nắng nóng cực đoan cho mùa khô sang năm và về lâu dài, đảm bảo một môi trường sống dễ chịu hơn.

Thứ nhất là nhanh chóng phủ xanh các công trình hạ tầng, trạm xe bus, mái che, mặt đứng các tòa nhà... bằng các loại dây leo.

Dây leo có tốc độ mọc thần tốc, phát triển rất nhanh trong thời gian ngắn và lại cần ít diện tích đất và ít công chăm sóc. Dây leo có thể phát triển trong mùa mưa năm nay, đón đầu cho mùa nóng kế tiếp.

Theo nghiên cứu chụp bằng camera nhiệt FLIR tôi thực hiện gần đây, dây leo phủ trên bề mặt có thể giảm 10-12 độ C nhiệt độ so với bề mặt bê-tông trần. Ngoài ra, cây dây leo có thể làm dịu không khí xung quanh nhờ khả năng tăng độ ẩm tương đối.

Các loại dây leo khá thân thuộc với người Việt Nam gồm có: Hoa giấy (Bougainvillea), Dây sử quân tử (Fructus Quisqualis), Dây tigon (Antigonon leptopus), Dây đậu biếc (Clitoria ternatea), Dây thằn lằn (Ficus pumila) và Cúc tần Ấn Độ (Tarlmounia elliptica). Đây cũng là các loại dây leo được trồng chủ lực tại Singapore cho nhiều mục đích khác nhau như: tạo mảng xanh, trang trí, phủ xanh bề mặt bê-tông và che nắng trực tiếp trên mặt đứng tòa nhà.

Các loại cây này ít cần nước và không có mùi khó chịu hay gây dị ứng, được cơ quan cây trồng và công viên đô thị Singapore (NParks) chọn lựa và ứng dụng rất thành công trong chiến dịch "xanh hóa hạ tầng đô thị" từ năm 2015.

Giải pháp thứ hai là tăng cường sử dụng hệ thống hybrid cooling kết hợp các phương pháp làm mát như sử dụng quạt cỡ lớn tốc độ chậm để tạo luồng không khí lưu thông.

Hybrid cooling, nói nôm na là, thay vì đóng kín mít phòng và bật nhiệt độ 18 độ C để làm mát, bạn hãy mở hé cửa sổ một tí, bật điều hòa ở 27 độ C và bật quạt trần quay tốc độ thấp nhất cùng lúc. Cảm giác thoải mái sẽ gần như nhau, vừa có không khí đối lưu thoáng mát, vừa tiết kiệm điện hơn hẳn. Kết hợp này giúp người sử dụng cảm thấy dễ chịu hơn nhiều so với việc sử dụng điều hòa ở nhiệt độ thấp trong không gian bọc kín mít suốt thời gian dài.

Cầu mưa chống nóng?

Tại tòa nhà SDE4 của Đại học Quốc gia Singapore mà tôi từng theo học, hệ thống hybrid cooling chỉ sử dụng điều hòa ở nhiệt độ 27 độ C, kết hợp quạt trần quay tốc độ chậm HVLS (High Volume, Low Speed) để tạo luồng không khí lưu thông và bổ sung các mái che nắng để tránh ánh nắng trực tiếp.

Cuối cùng là chú trọng đến việc tạo ra các không gian vui chơi có vòi phun nước cho cả trẻ em và người lớn như một phương thức hiệu quả để giải tỏa nhiệt.

Việc khuyến khích chủ đầu tư của các công trình công cộng như công viên, quảng trường, trung tâm thương mại, các nhà thiếu nhi, bệnh viện và trường học lắp đặt các loại sân chơi này sẽ mang lại lợi ích không chỉ cho sức khỏe mà còn cho tinh thần và giúp thu hút thêm du khách. Các tuyến phố đi bộ như Nguyễn Huệ, Lê Lợi, các công viên trung tâm như Công viên 23/9, Tao Đàn... là những địa điểm phù hợp để tạo ra không gian như vậy.

Con người không thể kiểm soát thời tiết cực đoan, càng không thể cầu mưa giải nhiệt, nhưng hoàn toàn có thể kết hợp các giải pháp để cải thiện chất lượng cuộc sống.

Trình Phương Quân