'Trẻ em sinh ra trẻ em', cách nào ngăn chặn?

Chỉ trong vòng 2 năm, TP.HCM ghi nhận gần 1.000 "trẻ em sinh ra trẻ em", đây là con số đáng báo động.

Hội chẩn liên ngành tại Bệnh viện Hùng Vương để can thiệp, hỗ trợ trường hợp trẻ mang thai ở độ tuổi vị thành niên - Ảnh: BVCC

Theo số liệu của Hội Kế hoạch hóa gia đình Việt Nam, trung bình mỗi năm cả nước có gần 300.000 ca nạo hút thai, chủ yếu ở độ tuổi 15-19, trong đó 60-70% là học sinh, sinh viên. Xót xa hơn, nhiều trẻ em dù độ tuổi còn rất nhỏ nhưng đã mang thai.

Trẻ chưa trưởng thành, chưa hoàn thiện về thể chất, đang ấp ủ bao ước mơ đã phải mang thai và sinh con. Giải pháp nào để ngăn chặn tình trạng này?

Những con số đau lòng

Đầu năm 2023, TP.HCM xây dựng và vận hành thí điểm mô hình "một cửa" đặt tại Bệnh viện Hùng Vương nhằm cung cấp dịch vụ công tác xã hội hỗ trợ cho trẻ em, phụ nữ và người bạo lực, xâm hại.

Kết quả ghi nhận chỉ trong 2 năm vận hành, mô hình đã hỗ trợ, can thiệp và cung cấp dịch vụ kịp thời cho 224 trường hợp phụ nữ, trẻ nữ chưa thành niên và trẻ em là nạn nhân của bạo lực, xâm hại tình dục. Trong đó có 194/224 trường hợp trẻ em dưới 16 tuổi mang thai và sinh con.

Cùng thời điểm vận hành mô hình, TP còn ghi nhận thêm 1.009 trường hợp đến khám và điều trị tại các bệnh viện, trong đó có 798 trường hợp "trẻ em sinh ra trẻ em" không sử dụng dịch vụ do mô hình cung cấp vì nhiều lý do khác nhau.

Theo báo cáo của một bệnh viện trên địa bàn TP.HCM, năm 2023 trong gần 43.600 ca sinh và bỏ thai tại bệnh viện, có tới 528 ca là trẻ vị thành niên. Nghĩa là cứ mỗi ngày có 1,5 trẻ vị thành niên mang thai đến bệnh viện này để sinh hoặc bỏ thai.

Còn bác sĩ Bùi Thị Hồng Nhu, trưởng phòng công tác xã hội Bệnh viện Từ Dũ, cho biết thống kê tại bệnh viện năm 2023 số trẻ vị thành niên bỏ thai là 661 ca, tuy nhiên đến năm 2024 con số này đã tăng lên gấp đôi là 1.410 ca.

Chia sẻ với Tuổi Trẻ, luật sư Trần Thị Ngọc Nữ, trưởng văn phòng luật sư Trí Việt, cho biết nhóm của bà từng chứng kiến và hỗ trợ cho nhiều câu chuyện đau lòng "trẻ em sinh ra trẻ em".

Điển hình như trường hợp mới đây, tại Bệnh viện Nhi đồng 2 nhóm của bà đã hỗ trợ mổ tim cho con của một bé gái 14 tuổi ở Ninh Thuận, có con mắc bệnh tim bẩm sinh đến bệnh viện thăm khám.

Qua quá trình thăm hỏi mới phát hiện trẻ chưa có giấy khai sinh vì cả cha và mẹ đều còn trong độ tuổi trẻ em. Đáng nói, cả hai đã nghỉ học bươn chải cuộc sống từ rất sớm vì hoàn cảnh gia đình khó khăn.

Còn có trường hợp sau khi nhận thông tin từ tổng đài bảo vệ trẻ em 111 về một người mẹ dẫn con 13 tuổi đi phá thai, bà liên hệ cơ quan chức năng xác minh, can thiệp và kịp thời giải cứu hai bé gái bị chính mẹ ruột nhẫn tâm dẫn từ quê lên TP.HCM bán dâm.

Theo bà Nữ, đa số trường hợp trẻ mang thai đã nghỉ học, không được đến trường vì hoàn cảnh gia đình khó khăn phải đi lao động sớm, trẻ thường sống trong gia đình không có bố hoặc không có mẹ, sống cùng với ông bà.

Tỉ lệ phá thai ở trẻ chưa có dấu hiệu giảm

Kết quả điều tra quốc gia về sức khỏe sinh sản, sức khỏe tình dục cho thấy ngày nay trẻ vị thành niên, thiếu niên được thụ hưởng chất lượng cuộc sống cao hơn, có điều kiện tiếp cận thông tin dễ dàng hơn nhờ kết nối Internet.

Tuy nhiên, tình trạng sức khỏe tình dục, sức khỏe giới tính của trẻ vẫn đang tồn tại những vấn đề rất đáng quan tâm.

Cụ thể độ tuổi trung bình lần quan hệ tình dục đầu tiên ở nhóm từ 14 đến 24 tuổi đang dần trẻ hóa là 18,7 tuổi (2017) so với 19,6 tuổi (2010) và hầu hết đều chưa có kiến thức đầy đủ và chưa thực hành đúng về các vấn đề sức khỏe tình dục.

Bên cạnh đó, tỉ lệ phá thai ở nhóm trẻ chưa có dấu hiệu giảm, tại TP.HCM tỉ lệ phá thai ở trẻ vị thành niên trên tổng số phá thai là 2% vào năm 2020 và năm 2023 tỉ lệ này là 2,32%, mỗi năm tỉ lệ này dao động trong khoảng 1,8 - 2,5%. Trẻ vẫn gặp phải nhiều khó khăn khi tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe, sức khỏe sinh sản chất lượng và an toàn.

Bác sĩ CKII Phạm Quốc Hùng, trưởng phòng công tác xã hội Bệnh viện Hùng Vương (TP.HCM), người trực tiếp phụ trách vận hành mô hình "một cửa" thí điểm đầu tiên của TP, chia sẻ ông xót xa khi chứng kiến rất nhiều trẻ em dù độ tuổi còn rất nhỏ nhưng đã mang thai. Có trường hợp trẻ nhỏ nhất là 11 tuổi, nhưng khi phát hiện thai nhi đã quá to không thể can thiệp, để lại nhiều hậu quả rất lớn.

Cũng theo bác sĩ Hùng, mô hình "một cửa" tại bệnh viện hiện nay đang tiếp nhận chủ yếu trẻ đang sinh sống hoặc cư trú tại TP. Trẻ trong độ tuổi vị thành niên mang thai hầu hết nằm trong độ tuổi từ 14-16, trong đó 40% trẻ sống trong hoàn cảnh bố mẹ ly hôn hoặc đi làm ăn xa để trẻ sống cùng ông bà thiếu sự giám sát của gia đình và 60% trẻ không được đến trường.

Cần sự chung tay của cả cộng đồng

Trẻ vị thành niên hiện nay vẫn gặp phải nhiều khó khăn khi tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản - Ảnh minh họa: QUANG ĐịNH

Về giải pháp, bác sĩ Quốc Hùng nhấn mạnh câu chuyện giáo dục giới tính cho trẻ từ sớm. Trong đó, vai trò lớn nhất là bố mẹ, phải có trách nhiệm giúp trẻ nhận biết vấn đề về sức khỏe giới tính. Bên cạnh đó, giáo dục giới tính tại trường học cũng rất quan trọng.

"Hiện nay các trường học đã lồng ghép chương trình giáo dục giới tính cho trẻ từ rất sớm, tuy nhiên ở nhiều nơi hiệu quả còn hạn chế, nhất là việc truyền đạt kiến thức giới tính chưa được sâu sát, dẫn đến trẻ chưa nhận thức đủ. Vai trò của xã hội cũng không kém phần quan trọng, các cơ quan, đoàn thể, hội nhóm cần phải "đi từng ngõ, gõ từng nhà" để tuyên truyền, nâng cao nhận thức của trẻ", bác sĩ Hùng nói.

Còn bác sĩ Vũ Thị Thu, khoa sản Bệnh viện Đa khoa khu vực Thủ Đức, chia sẻ trong quá trình thăm khám và điều trị, đã chứng kiến không ít hoàn cảnh đau lòng khi phụ huynh buộc phải đưa con mình còn nhỏ tuổi đã mang thai đến bệnh viện thăm khám thai.

Có những em gái chỉ mới 13 - 14 tuổi đang đi học mang thai ngoài ý muốn. Một số em còn không biết mình đã mang thai, lo sợ nói với cha mẹ mình có khối u ở bụng, thậm chí không biết bố đứa bé là ai.

Theo bác sĩ Thu, việc nạo phá thai sớm dẫn đến rất nhiều biến chứng ảnh hưởng đến sức khỏe sau này. Các biến chứng còn tùy thuộc vào độ tuổi của thai như: rối loạn kinh nguyệt, sót nhau, thủng tử cung, nhiễm trùng…

Đặc biệt có thể gây vô sinh thứ phát với tỉ lệ cao, gia tăng nguy cơ sẩy thai do sang chấn cổ tử cung hoặc mang thai ngoài tử cung. Ảnh hưởng tâm lý, dẫn đến những rối loạn sức khỏe tâm thần trầm cảm, lo lắng.

Do đó, các bậc cha mẹ có con trong độ tuổi vị thành niên cần quan tâm đến con cái nhiều hơn, dành nhiều thời gian trò chuyện, tâm sự với con những định hướng đúng đắn về tình cảm.

Cha mẹ và nhà trường nên phối hợp để trang bị cho trẻ những kiến thức về sức khỏe sinh sản, giáo dục giới tính, giúp các em có kiến thức và nhận thức đúng đắn, tránh được những sai lầm không đáng có.